کیست دندان چیست و چه فرقی با آبسه دندان دارد؟

کیست دندان یک حفره بسته است که با چرک و مایع غیر عفونی پر شده است. کیست‌ها معمولاً در بافت‌های نرم دهان مانند لثه‌ها، لب‌ها و حتی در فضای اطراف دندانی که هنوز از استخوان فک بیرون نیامده است، تشکیل می‌شوند. این توده‌ها معمولاً غیرسرطانی (خوش خیم) هستند، اما می‌توانند تهاجمی باشند و باعث ایجاد مشکلاتی برای استخوان و بافت‌های دیگر شوند. دندانپزشکی که به شکل تخصصی در این زمینه آموزش دیده است و کاملاً بر درمان ریشه دندان متمرکز است، متخصص عصب کشی دندان نامیده می‌شود. آنچه در این صفحه می‌خوانید توضیحات کاملی در خصوص ماهیت کیست دندان، تفاوت آن با آبسه‌ها و انواعشان است.

انواع کیست‌های دندانی کدامند؟

به طور کلی زمانی که صحبت از این ضایعات دندانی می‌شود منظورمان این کیست ها است:

1. کیست دندان با منشاء ریشه دندان
2. کیست با منشاء لثه
3. کیست دنتی ژروس (مربوط به دندان نهفته)

در ادامه با هر کدام از این کیست ها و نحوه درمانیشان بیشتر آشنا خواهید شد.

1. کیست دندان پری اپیکال

شایع‌ترین نوع کیست دهانی، کیست پری اپیکال (Periapical cyst) یا رادیکولار است که به صورت کیسه مانند و پر از چرک است. این کیست در اطراف ریشه دندان و مخصوصاً در انتهای ریشه ایجاد می‌شود. به این ضایعات، کیست ریشه دندان نیز گفته می‌شود.

علت کیست دندان پری اپیکال چیست؟

علت اصلی بروز این ضایعه، پوسیدگی گسترده و آلوده شدن پالپ در ریشه دندان است. زمانی که پالپ بیش از حد درگیر شده باشد، از طریق انتهای ریشه، اطراف دندان را نیز آلوده کرده و موجب بروز کیست و به دنبال آن آبسه می‌شود. همچنین گاهی اوقات ممکن است دندانی که درمان ریشه یا عصب کشی شده، به دلیل شکست درمان، دوباره در قسمت انتهای ریشه دچار عفونت شده که در این وضعیت نیز احتمال ایجاد کیست دندان وجود دارد.

علائم کیست دندان پری اپیکال چیست؟

کیست‌های پری آپیکال بدون علامت شروع می‌شوند و به آرامی پیشرفت می‌کنند. به مرور زمان که کیست دندان یا آبسه، عفونی می‌شود، علائمی مانند تورم و درد ایجاد می‌کند. در ابتدا ضایعه به صورت برآمدگی سفتی بر روی لثه مشاهده می‌شود. اما بعداً بدن مقداری از دیواره کیست را جذب می‌کند و تجمع نرم‌تری از مایع در زیر غشای مخاطی باقی می‌گذارد.

کیست های بزرگتر ممکن است باعث تحلیل استخوان یا جابجایی ریشه‌ها شوند. تغییر رنگ دندان آسیب دیده نیز ممکن است به عنوان یک علامت دیگر این ضایعه رخ دهد. در مواقع بروز عفونت شدید در انتهای ریشه ممکن است گونه و پوست اطراف ریشه نیز دچار برآمدگی و تورم زیاد شود.

کیست ریشه دندان چگونه درمان می‌شود؟

اولین روش درمان کیست دندان عصب کشی یا درمان ریشه دندان است. زمانی که علائم کم کم خود را نشان می‌دهند و هنوز شدت بیماری زیاد نیست می‌توان با کمک عصب کشی دندان، تا قبل از آنکه مشکل شدید شود، کیست را درمان کرد. همچنین در صورتی که دندان قبلاً یک بار درمان ریشه شده، درمان ریشه مجددا توسط دندانپزشک اندودنتیست صورت خواهد گرفت.

پس از اتمام عصب کشی و تمیز شدن کامل ریشه توسط متخصص عصب کشی دندان، تدابیری برای ریشه ‌کن شدن کیست و یا جلوگیری از بروز مجدد آن اتخاذ می‌شود. به منظور پیگیری وضعیت ریشه و کیست نیز 6 ماه پس از درمان ریشه تصاویر رادیوگرافی گرفته می‌شود.

اگر منشاء کیست یا عفونت دندان پالپ و بافت های زنده داخل دندان باشد، درمان آن باید توسط یک متخصص درمان ریشه یا اندودنتیست انجام شود. در کلینیک دندانپزشکی سیمادنت، درمان عفونت های دندانی با منشاء پالپ توسط دکتر فروغ خدادادنژاد و دکتر ترابیان انجام می شود.

دکتر فروغ خدادادنژاد

دارای درجه دکترای حرفه ای دندانپزشکی و متخصص درمان ریشه (اندودانتیکس). مولف و مترجم چندین جلد کتاب دندانپزشکی تخصصی با بیش از 10 سال سابقه درمان تخصصی ریشه دندان

پروفایل دکتر

دریافت نوبت درمان ریشه

دکتر ساسان ترابیان

دکتر ساسان ترابیان فارغ التحصیل دندانپزشکی در سال ۱۳۸۱ از دانشگاه علوم پزشکی مشهد هستند. ایشان یکی از باتجربه ترین دندانپزشکان عمومی در کلینیک دندانپزشکی سیمادنت هستند.

پروفایل دکتر

دریافت نوبت عفونت لثه از دکتر

چه زمانی برای درمان کیست، جراحی صورت می‌گیرد؟

چانچه کیست به شدت دچار عفونت شده باشد و نتوان به کمک عصب کشی آن را درمان کرد می‌توان با جراحی اپیکواکتومی (جراحی به منظور برداشتن انتهای ریشه دندان و اطراف آن) کیست را درمان کرد. این جراحی محافظه کارانه است و اغلب زمانی انجام داده می‌شود که عفونت زیاد شده ولی نمی‌خواهیم دندان را خارج کنیم.

اگر منشاء کیست یا عفونت، آلوده شدن انتهای ریشه و اطراف آن باشد، درمان آن باید توسط یک متخصص درمان ریشه یا جراح دهان و دندان انجام شود. در کلینیک دندانپزشکی سیمادنت، درمان عفونت های دندانی با این منشأ توسط دکتر هاوش غارتی انجام می شود.

در نهایت اگر نخواهیم جراحی اپیکواکتومی انجام دهیم، برای درمان کیست دندان، اقدام به کشیدن دندان به روش جراحی یا غیر جراحی می‌کنیم. این آخرین راه کار درمان کیست‌های ریشه است.

2. کیست با منشاء لثه

کیست‌های دندانی معمولاً پر از چرک و مایعات غیر عفونی هستند با این حال زمانی که دچار عفونت شوند تبدیل به آبسه خواهند شد.

آیا دندان من آبسه کرده یا دچار کیست شده است؟

بیشتر اوقات زمانی که افراد متوجه برآمدگی روی لثه خود می‌شوند تصور می‌کنند با کیست دندان مواجه هستند یا در اصطلاح عامیانه دندانشان کیست کرده. اما در بیشتر از 90 درصد موارد این برآمدگی نشان دهنده آبسه و یا آبسه پریودنتال است. آبسه لثه همانطور که در شکل زیر می‌بینید ناشی تشکیل جرم دندانی، نفوذ باکتری‌های موجود در دهان به زیر خط لثه و بیماری لثه است.

درمان آبسه‌هایی که با علائم خفیف تا متوسط همراه هستند معمولا تخلیه، آنتی بیوتیک درمانی و جرمگیری دندان برای تمیز کردن جرم زیر خط لثه است. چنانچه آبسه علائم شدید داشته باشد و یا به کررات عود کند با جراحی لثه درمان می‌شود.

اگر منشاء کیست یا عفونت دندان شما از لثه باشد، درمان آن باید توسط یک دندانپزشک عمومی باتجربه و متخصص و جراح لثه انجام شود. در کلینیک دندانپزشکی سیمادنت، درمان عفونت های دندانی با منشاء لثه توسط دکتر هاوش غارتی و دکتر ترابیان انجام می شود.

دکتر هاوش غارتی

دکتر غارتی متخصص و جراح بیماری های لثه در کلینیک تخصصی سیمادنت هستند. ایشان بورد تخصصی پریودنتولوژی خود را در سال ۱۳۹۰ اخذ کردند. آن دسته از بیماران و مراجعان گرامی که برای مشکلات مربوط به لثه، جراحی دهان و دندان و کاشت ایمپلنت به سیمادنت مراجعه می کنند توسط ایشان ویزیت می شوند.

پروفایل دکتر

دریافت نوبت عفونت لثه از دکتر

دکتر ساسان ترابیان

دکتر ساسان ترابیان فارغ التحصیل دندانپزشکی در سال ۱۳۸۱ از دانشگاه علوم پزشکی مشهد هستند. ایشان یکی از باتجربه ترین دندانپزشکان عمومی در کلینیک دندانپزشکی سیمادنت هستند.

پروفایل دکتر

دریافت نوبت عفونت لثه از دکتر

3. کیست دنتیژروس

کیست‌ دندان دنتی‌ژروس (Dentigerous Cyst) دومین نوع رایج کیست ادنتوژنیک است. این کیست ساختاری پر از مایع و چرک است که در استخوان فک و یا بافت نرم ایجاد می شود.

کیست دندان دنتیژروس بالا یا روی دندان های نهفته و نیمه نهفته ایجاد می شود. این کیست ها معمولاً روی دندان های آسیاب (مخصوصا دندان عقل) و یا دندان نیش ظاهر می شوند. دنتی ژروس ها غالبا کیست هایی خوش خیم و بدون خطرات جدی هستند، اما در صورت عدم درمان می توانند منجر به عوارضی مانند عفونت شوند.

علائم کیست دندان دنتی ژروس چیست؟

اگر کیست کوچک باشد ممکن است هیچ علامت یا نشانه خاصی ایجاد نکنند. با این حال، اگر قطر کیست بزرگتر از 2 سانتی متر شود، ممکن است علائم زیر را احساس و تجربه کنید:

• ورم لثه و گونه
• حساسیت دندان
• احساس جابجایی دندان

همچنین در صورت وجود کیست دندان دنتی ژروس، اگر داخل دهان خود را مشاهده کنید ممکن است متوجه یک برآمدگی کوچک روی لثه شوید. در نهایت اگر کیست باعث جابه‌جایی دندان شود، ممکن است بین دندان هایتان فاصله بی افتد.

علت کیست دندان دنتیژروس چیست؟

همانطور که گفته شد این کیست‌ها در اثر تجمع مایع در بالای دندانی که رویش نیافته ایجاد می‌شود. اما اینکه علت دقیق تجمع مایع روی دندان‌های نهفته و نیمه نهفته چیست هنوز ناشناخته است.

دنتی ژروس ها ممکن است برای هر شخصی در هر سنی ایجاد شوند اما بیشتر در افرادی که در دهه 20 یا 30 زندگی خود هستند، شیوع بیشتری دارند.

از کجا بفهمیم که کیست دنتی ژروس داریم؟

اگر کیست به اندازه کافی بزرگ شده باشد، دندانپزشک شما ممکن است بتواند کیست دنتیژروس را فقط با نگاه کردن به آن تشخیص دهد. با این حال کیست دندان دنتی ژروس اگر کوچک باشد علامت خاصی ندارد. بنابراین نمی توان آن را تشخیص داد مگر اینکه به طور اتفاقی حین گرفتن عکس و گرافی از دندان و فک تشخیص داده شود.

اگر دندانپزشک شما متوجه شود که یک نقطه غیرمعمول در اشعه ایکس دندان شما وجود دارد، ممکن است از سی تی اسکن یا اسکن MRI استفاده کند تا ماهیت دقیق کیست را شناسایی کند و آن را از کیست دندان پری اپیکال یا سایر کیست های دیگر تمییز دهد.

درمان کیست دندان دنتیژروس چیست؟

درمان کیست دنتیژروس به اندازه و سایز آن بستگی دارد. اگر کیست کوچک باشد، دندانپزشک شما ممکن است بتواند آن را همراه با دندان آسیب دیده به صورت جراحی خارج کند. در موارد دیگر، ممکن است از تکنیک درمانی دیگری به نام کیسه‌سازی یا (marsupialization ) استفاده کنند. کیسه سازی یا مارسوپیالیزاسیون شامل ایجاد برش روی کیست به منظور تخلیه آن و بخیه لبه های کیست جهت پیشگیری از ایجاد کیست دیگر است.

دکتر هاوش غارتی

دکتر غارتی متخصص و جراح بیماری های لثه در کلینیک تخصصی سیمادنت هستند. ایشان بورد تخصصی پریودنتولوژی خود را در سال ۱۳۹۰ اخذ کردند. آن دسته از بیماران و مراجعان گرامی که برای مشکلات مربوط به لثه، جراحی دهان و دندان و کاشت ایمپلنت به سیمادنت مراجعه می کنند توسط ایشان ویزیت می شوند.

پروفایل دکتر

دریافت نوبت عفونت لثه از دکتر

اما معمولا اگر کیست روی دندان عقل نهفته و نیمه نهفته باشد اقدام به کشیدن دندان به روش جراحی می کنند.

عوارض دنتی ژروس ها چیست؟

حتی اگر کیست دندان دنتیژروس شما کوچک است و هیچ علامتی ایجاد نمی کند، برداشتن آن به همراه کشیدن دندان برای جلوگیری از عوارض خطرناک مهم است. کیست دنتیژروس درمان نشده در نهایت می تواند باعث ایجاد موارد زیر شود:

• عفونت
• از دست دادن دندان
• شکستگی فک
• آملوبلاستوم (نوعی تومور خوش خیم فک)