پوسیدگی دندان چیست؟ | جلوگیری و درمان دندان خراب

متخصص ارتودنسی

دکتر داودیان

مهم‌ترین منشا درد‌های دندانی، پوسیدگی دندان است که امکان بروز آن در تمامی سنین وجود دارد. این بیماری دندانی از سطح دندان شروع شده و می‌تواند به مغز دندان نیز برسد و حتی عصب دندان را دچار اختلال کند. دندان‌ها به دلیل آناتومی خاصی که دارند دارای شیارها و حفره‌هایی هستند که میکروب‌ها و ذرات غذایی به راحتی می‌توانند در آن‌ها نفوذ کرده و باعث خراب شدن دندان‌ها شوند. تشخیص این‌ که دندان پوسیده شده است یا خیر برای عموم افراد سخت است. اما مهم‌ترین دلیلی که باعث می‌شود فرد برای پوسیدگی دندان به دندانپزشکی مراجعه کند تغییر رنگ شیارهای دندانی به رنگ سیاه است. از آنجایی که پوسیدگی دندان گاهاً بدون علامت است معاينه مرتب دندان‌ها می‌تواند تأثير زيادی در پيشگيری از پوسيدگی و تشخيص زودهنگام آن داشته باشد.

پوسیدگی دندان یا خرابی دندان به چه معناست؟

پوسیدگی دندان (Tooth decay) به معنای آسیب به سطح دندان یا مینای دندان است. خرابی دندان زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها در دهان اسیدهایی بسازند که به مینای دندان آسیب وارد کنند.

زمانی که فرد مواد قندی و شیرین می‌خورد پلاک‌های دندانی مواد اسیدی تولید می‌کنند که به دلیل چسبندگی پلاک‌ها، این اسیدها با دندان در تماس خواهند بود و به مرور زمان باعث آسیب دیدن مینای دندان می‌شوند. اگر این فرایند ادامه پیدا کند پوسیدگی به بافت دندان رسیده و عصب را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

پلاک دندان چیست؟

پلاک دندان (Dental Plaque) نوعی باکتری چسبنده و شفاف است که دائماً بر روی دندان‌ها شکل می‌گیرد. توجه داشته باشیم که این لایه باید هر روز از سطح دندان‌ها پاک شود. زیرا پلاک دندان تجمعی از میکروب ها و باکتری‌ های زنده است که به میکروب‌های دهان کمک می‌کند که به سطوح مختلف دهان فرد بچسبد و مشکلاتی را برای سلامت دندان‌ها به وجود بی‌آورد.

خرابی دندان معمولاً هیچ علائم اولیه‌ای ندارد و این موضوع دلیل اهمیت مراجعه منظم به دندانپزشکی را آشکار می‌کند. با مراجعه به دندانپزشکی و رادیوگرافی دوره‌ای، می‌توان پوسیدگی دندان را در مراحل اولیه تشخیص داد و پیش از پیشرفت بیشتر پوسیدگی دندان، آن را درمان کرد.

با پیشرفت پوسیدگی دندان، آسیب به ریشه‌ی دندان نزدیک‌تر شده و باعث درد دندان می‌شود. این درد به تدریج بیشتر شده و به‌خصوص در در معرض گرما، سرما، غذاها و نوشیدنی‌های شیرین شدت پیدا می‌کند. در صورتی که حفره‌ی ایجاد شده در دندان تا ریشه گسترش پیدا کند، می‌تواند باعث شکسته شدن قسمتی از دندان شود که در نتیجه یک سوراخ بزرگ و قابل رویت بر روی دندان به وجود می‌آید. ممکن است دندان نسبت به قرار گرفتن در معرض فشار در هنگام جویدن غذا، حساس شود. بوی بد دهان یا احساس مزه‌ی بد در دهان نیز از دیگر علائم پوسیدگی دندان‌ها هستند. پوسیدگی دندان‌های جلو بیشتر قابل رویت است و به شکل لکه‌های قهوه‌ای‌ رنگ یا سیاه‌ رنگ روی دندان دیده می‌شود و نمای بدی به دندان‌ها می‌دهد.

پوسیدگی دندان عقل

دندان عقل به عنوان آخرین دندان در قوس دندانی، از سایر دندان‌ها دیرتر رشد می‌کند. بنابراین زمانی که سایر دندان‌ها رشد کرده است، معمولاً فضای کافی برای رشد دندان عقل وجود ندارد؛ در نتیجه احتمال نهفته شدن دندان عقل بسیار زیاد است. اگر دندان عقل نهفته یا نیمه نهفته باشد باید آن را طی جراحی از داخل لثه خارج نمود. حال در شرایطی که دندان عقل رویش کامل داشته و از لثه خارج شده باشد، بحث پوسیدگی آن نیز مطرح می‌شود. بسیاری از افراد این سوال را دارند که آیا لازم است درمان پوسیدگی و ترمیم دندان عقل انجام شود یا خیر؟

در پاسخ به این سوال بهتر است بدانید که پاسخ به این سوال کیس به کیس فرد به فرد متفاوت است. طبق نظر متخصصان دندانپزشکی عمدتاً به دلیل نهفتگی دندان و یا عدم ایفای نقش در جویدن غذا، دندان عقل ارزش درمان پوسیدگی ندارد. با این وجود در موارد محدودی در صورتی که دندان عقل رویش کامل داشته باشد و همچنین در جویدن غذا نیز نقش داشته باشد می‌توان به سراغ درمان پوسیدگی دندان عقل رفت.

مراقبت‌های غذایی

• > کاهش میزان قند مصرفی – خصوصا نوشیدنی‌های شیرین، می‌تواند در پیشگیری از بروز پوسیدگی دندان موثر باشد. بهتر است بعد از خوردن غذاهای چسبنده، دندان خود را مسواک بزنید و دهان خود را بشویید.
• > توصیه می‌شود که غذاهای شیرین و چسبنده مانند میوه‌های خشک را به جای این که به عنوان میان‌ وعده مصرف کنید، همراه با وعده‌های اصلی غذا میل کنید. اجتناب از خوردن میان‌ وعده‌های متعدد در طول روز، نخوردن شکلات و شیرینی و خوشبوکننده‌های شیرین نیز می‌تواند در جلوگیری از تشکیل اسید در دهان شما (که منجر به پوسیدگی می‌شود) موثر باشد.

• > انجام فیشور سیلانت برای پیشگیری از پوسیدگی دندان نیز بسیار موثر است. فیشور سیلانت برای کودکان و بعد از این که دندان‌های آسیای آن‌ها درآمد، انجام می‌شود. فیشور سیلانت به صورت یک پوشش نازک پلاستیک مانند روی سطح دندان‌های آسیا است که از تشکیل پلاک بر روی دندان‌ها جلوگیری می‌کند.
• بهترین سن انجام فیشور سیلانت سه سال ابتدایی رویش دندان‌های دائمی است. در این سنین شیارهای دندانی بسیار آسیب‌پذیرتر هستند و در نتیجه احتمال پوسیدگی دندان‌ها نیز بیشتر خواهد شد.