زمان و علائم دندان درآوردن نوزاد | علت دیر درآمدن دندان شیری

دندان شیری چیست؟

دندان‌های شیری به دندان‌هایی گفته می‌شود که وظیفه حفظ فضای کافی برای رشد دندان‌های دائمی را برعهده دارند. دندان‌های شیری از زمان جنینی در داخل لثه رشد کرده و از حدود 6 ماه بعد از تولد به مرور از لثه خارج می‌شوند. به طور کلی هر کودک حدود 20 دندان شیری دارد که 10 دندان در فک بالا و 10 دندان در فک پایین رشد می‌کند. دندان‌های شیری تا حدود 3 سالگی به طور کامل رشد کرده و از لثه خارج می‌شوند.

اهمیت دندان شیری

پیش از این که فک به اندازه کافی برای جایگیری تمام دندان‌های دائمی بزرگ شود به دندان نیاز دارند. بنابراین دندان‌های شیری به معنای واقعی حکم شروع کننده را دارند. دندان‌های شیری علاوه بر اینکه که فضای مورد نیاز جهت رویش دندان‌های دائمی در قوس فکی را ایجاد می‌کنند، سبب می‌شوند که کودک بتواند غذا بخورد و صحبت کند. گاهی واژه دندان‌های کودکی نیز به سیستم دندانی شیری اطلاق می‌شود. دندان‌های شیری نیز به اندازه دندان‌های دائمی دارای اهمیت هستند. دندان‌های شیری با رشد کردن دندان‌های دائمی به بیرون رانده می‌شود.

زمان درآمدن دندان کودک

نخستین دندان معمولاً در 6 ماهگی درمی‌آید. دو دندان پیشین فک پایین (نیش مرکزی) معمولاً اولین دندان‌هایی هستند که از لثه بیرون می‌زنند. پس از آن دو دندان پیشین فک بالا درمی‌آید. تمام 20 دندان شیری اکثر بچه‌ها تا سن سه سالگی درمی‌آید. افتادن دندان‌های شیری در بازه سنی 3 تا 5 سالگی رخ می‌دهد تا فضا برای رویش دندان‌های دائمی ایجاد شود.

ترتیب رویش دندان‌های شیری

• دو دندان جلویی فک پایی
• دو دندان جلویی فک بالا
• دندان‌های نیش جانبی فک بالا
• دو دندان نیش جانبی فک پایین
• دندان‌های آسیای بزرگ اول (مولر اول)
• دندان‌های نیش
• دندان‌های آسیای بزرگ دوم

1. گاز گرفتن بیش از معمول

نوزاد هر چیزی که در دسترسش باشد از قاشق پلاستیکی گرفته تا اسباب‌بازی یا سینه مادر را گاز می‌گیرد. هر چند کودک بیش از هر چیزی به جویدن اشیاء پلاستیکی سفت علاقه نشان می‌دهد. البته لوازم متنوعی از اسباب‌بازی‌های گوناگون وجود دارد که مخصوص دندان در آوردن طراحی شده‌اند.

2. ترشح بیش از اندازه آب دهان

سرازیر بودن آب دهان نوزاد تازه متولد شده طبیعی است، چون نوزاد هنوز در حال یادگیری بلعیدن آب دهان است. در روزهای قبل از دندان درآوردن ترشح آب دهان دوباره شروع می‌شود و در بعضی موارد اصلاً متوقف نمی‌شود، چون بدن در این دوران آب دهان زیادی را برای لغزنده کردن لثه‌های برآمده و حساس تولید می‌کند.

3. بدخلق شدن کودک به ویژه شب‌ها

علائم دندان درآوردن باعث می‌شود نوزادی که مانند فرشته‌ها شب تا صبح را در کمال آرامش می‌خوابید، چند بار در شب بیدار شده و گریه کند. نوزاد غالباً در ساعات آرام شب که چیزی حواسش را پرت نمی‌کند، درد دندان درآوردن را بیشتر احساس می‌کند.

4. اختلال‌های الگوی خواب

نوزاد معمولاً به دلیل ناراحتی دندان درآوردن کمتر می‌خوابد، صبح‌ها زودتر بلند می‌شود و همه را بیدار می کند تا با او همدردی کنند!

5. تب، حساسیت پوستی، سرفه و اسهال

اگر چه برخی پزشکان موافق نیستند، اما بسیاری از مادران در روزهای قبل از درآمدن دندان متوجه تب خفیفی در فرزندانشان می‌شوند. به علاوه چون بزاق بیشتری دور دهان می‌ریزد، حساسیت و ساییدگی پوستی مشاهده می‌شود، همچنین کودک به علت جمع شدن آب دهان در انتهای گلو سرفه می‌کند. برخی کودکان حتی دچار اسهال و حساسیت به پوشک نیزمی‌شوند.

6. کاهش اشتها

نوزادی که از درد دندان دراوردن رنج می‌برد، معمولاً میلی به غذا خوردن ندارد، به خصوص این که غذا نقاط دردناک و حساس لثه را تحریک می‌کند. سعی کنید تا جایی که می‌توانید علی‌رغم میل کودک به او غذا بدهید. چنانچه مصرف کالری فرزندتان کاهش چشمگیری داشت، حتماً با پزشک تماس بگیرید.

7. کشیدن گوش‌ها و مالیدن چانه و گونه‌ها

نوزادان معمولاً راه‌های موثری برای تسکین خود پیدا می‌کنند، که یکی از آنها ماساژ دادن است. نوزاد با کشیدن و مالش دادن اطراف فک فشار متقابلی را ایجاد می‌کند که درد و ضربان را تا حدی آرام می‌کند.

تأخیر دندان درآوردن کودک تا چه زمانی طبیعی است؟

چه زمانی باید به دندانپزشک اطفال مراجعه کرد؟

همانطور که پیشتر ذکر شد معمولاً بین 6 تا 12 ماهگی زمان طبیعی شروع درآمدن و رویش دندان‌های شیری کودکان است. سرعت درآمدن دندان‌های تمام نوزادان یکسان نیست، بنابراین اگر اولین دندان کودک در سه ماهگی درآمد یا بالعکس تا 12 ماهگی اثری از جوانه زدن دندان نبود، جای نگرانی نیست.

با این وجود اگر تا 13 ماهگی هنوز دندان شیری کودک رشد نکرده است حتماً با دندانپزشک متخصص کودکان مشورت داشته باشد. دندانپزشک اطفال وضعیت دهان و لثه کودک را بررسی کرده و علت و راه حل درآمدن دندان کودک را مشخص خواهد کرد.

تغذیه ضعیف

اولین مسئله ای که برای این بچه‌ها به وجود می‌آید سو تغذیه است که حتی در بزرگسالی نیز مشکل ساز می شود. همچنین در این فضا دندان‌های شیری با تاخیر بیرون می آید که هم کودک و هم والدین را آزار می دهد. در صورتی که نوزاد به اندازه کافی ویتامین‌هایی نظیر D، C، E و کلسیم و فسفر را دریافت نکند، احتمالاً دچار دیر درآمدن دندان خواهد شد. در واقع باید کودکان به اندازه کافی از شیر مادر تغذیه کنند و ویتامین‌های مورد نیاز را دریافت کنند.

برای این کار بهترین راه تغذیه درست مادر است. از آنجایی که غذای نوزاد در ۶ ماه اول عمدتاً از شیر مادر است، مادر باید به تغذیه خود اهمیت بدهد. هر چقدر شیر مادر غنی تر باشد کودک نیز شرایط بهتری را تجربه خواهد کرد.

• ماساژ لثه‌های کودک

با انگشت تمیز یا پارچه مرطوب لثه‌های کودک را ماساژ دهید. سرما و فشار ناراحتی را تسکین می‌دهد.

• تمیز کردن دندان‌ها و مراقبت از دهان

به محض مشاهده مرواریدهای کوچک در دهان فرزندتان مراقبت از آنها را شروع کنید. دندان‌ها را حداقل روزی یک بار تمیز کنید. شب‌ها قبل از خواب زمان مناسبی است که مسواک زدن را به یک عادت منظم تبدیل کنید. دندان‌های کودک را با یک مسواک نرم تمیز کنید.

• کنترل درد دندان دراوردن

به هیچ وجه هیچ دارویی را بدون تجویز دندانپزشک متخصص به کودک ندهید.

• حلقه دندان‌گیر در اختیار کودک قرار بدهید

کودک با استفاده از حلقه دندان‌گیر ساخته شده از لاستیک سفت می‌تواند به لثه‌ها فشار وارد کند. حلقه‌های مملو از مایع توصیه نمی‌شود، چون ممکن است با وارد شدن فشار ناشی از جویدن حلقه بشکند و به کودک آسیب بزند. حلقه دندان‌گیر را منجمد نکنید، چون سرمای بیش از حد بیش از آن که لثه را التیام دهد به آن آسیب می‌زند

• از مصرف آب‌میوه‌ها و نوشیدنی‌های قندی خودداری کنید

مصرف نوشیدنی‌های قندی فرزندتان را کاهش دهید. اجازه ندهید کودک با شیشه شیر پر شده با هر مایعی به جز آب به تختخواب برود. قندهای طبیعی موجود در آب میوه، شیر خشک یا شیر مادر خطر جدی پوسیدگی دندان را به دنبال دارد، به ویژه اگر این مایعات در دهان جمع شود و تمام شب روی دندان‌ها باقی بماند. کم خونی فقر آهن نیز یکی از علل کرم خوردگی‌های دوران خردسالی است.

تأثیر مکیدن انگشت و پستانک بر روی دندان کودک

مکیدن انگشت شست کودک تا زمان درآمدن دندان دائمی چندان نگران کننده نیست. عادت‌ مکیدن پستانک و انگشت شست معمولاً زمانی دردسرساز می‌شود که مدتی طولانی ادامه داشته باشد. اکثر کودکان این عادت‌ها را خود به ‌خود ترک می‌کنند، اما اگر کودک عادت مکیدن انگشت شست یا دیگر انگشتان را پس از سه سالگی کنار نگذارد، دندانپزشک اطفال استفاده از وسایل دهانی مخصوص را پیشنهاد می‌دهد تا به مرور بتواند این عادت را کنار بگذارد.

در صورت ادامه داشتن مکیدن انگشت و یا پستانک، مشکلاتی از قبیل اختلال فک، باریک شدن کام (سقف دهان)، اپن بایت، جلو آمدن دندان‌های جلویی فک بالا و حتی پوسیدگی دندان را به دنبال دارد.

آیا دندان‌های شیری دچار پوسیدگی می‌شود؟

دندان‌های شیری تنها به فاصله چند ماه از رویش ممکن است دچار پوسیدگی شود. چنانچه نوزاد با مکیدن شیشه شیر حاوی شیر، آب میوه یا چای به خواب رود، کرم خوردگی زودهنگام دندان‌ها، موسوم به پوسیدگی دندان با شیشه شیر رخ می‌دهد، البته ترکیب این عادت مضر با دیگر عامل‌های پوسیدگی‌زا، از قبیل باکتری‌های پوسیدگی‌زا، جریان آب دهان و محیط اسیدی است که به دندان‌ها آسیب می‌زند.
ابتدا لکه‌های سفید رنگ بر روی دندان‌های جلویی ایجاد می‌شود که نباید با لکه‌های مربوط به مواد غذایی اشتباه گرفته شود. شیر خوردن شبانه از سینه مادر نیز در درازمدت نیز همین اثر را به جا می‌گذارد.

مراقبت از دندان‌های کودک

لازم است پس از رویش اولین دندان کودک، وی را برای معاینه نزد دندانپزشک ببرید. اولین ویزیت دندانپزشکی کودک نباید بیش از تولد یک سالگی به تعویق بیفتد.
• در اولین روزهای پس از تولد، تمیز کردن دهان کودک را آغاز کنید. برای این کار، با گاز استریل و یا پارچه تمیز مرطوب، لثه‌های کودک را تمیز کنید. وقتی دندان کودک رویش پیدا کرد و دردهانش ظاهر شد، امکان شروع پوسیدگی وجود دارد. 4 دندان جلویی کودک معمولاً حدود 6 ماهگی رویش پیدا می‌کند. با این حال رویش اولین دندان‌ها در بعضی از کودکان تا 14-12 ماهگی به تعویق می‌افتد.