آفت دهان چیست و چرا بهترین روش تسکین آن لیزر درمانی است؟

متخصص ارتودنسی

دکتر داودیان

آفت دهان (Canker sores) یا (aphthous ulcers) یک بیماری نسبتاً شایع در پوشش داخلی دهان است که ضایعات دردناک نِکروتیک در مخاط دهان، زبان و لثه ایجاد می‌کند. به طور میانگین حدوداً 20 درصد افراد جامعه با انواع مختلفی از این ضایعه دهانی روبرو بوده و معمولاً خانم‌ها بیشتر از آقایان درگیر آن هستند. آنچه در این صفحه می‌خوانید همه چیز درباره این زخم‌های دهانی، علل، علائم، انواع و روش‌های پیشگیری و درمان آن‌ها است. همچنین تلاش شده درباره تاثیر فوق‌العاده لیزر در درمان و تسکین علائم آفت‌های دهانی توضیحات کاملی ارائه شود.

علت آفت دهان / علائم / انواع / درمان / درمان آفت با لیزر / نحوه تسکین علائم آفت با لیزر/ مزایای لیزر برای درمان آفت/ درمان های خانگی / پیشگیری

برای مطالعه مقاله معرفی بهترین متخصص ارتودنسی کلیک کنید.

علت آفت دهان چیست؟

شاید باورش سخت باشد اما علت دقیق مشکل ساده‌ای مانند آفت دهان ناشناخته است و هنوز نمی‌دانیم دقیقاً چه چیزهایی باعث بروز این ضایعات می‌شود. ما فقط می‌دانیم برخی از عوامل و ریسک فاکتورها هستند که به بروز آفت‌ها کمک کرده و یا علائم آن‌ها را بدتر می‌کنند. به عنوان مثال، موارد زیر همگی می‌توانند منجر به بروز آفت‌ها شوند اما به طور قطع نمی‌توانیم بگوییم که آن‌ها علت آفت دهان هستند:

• داشتن سابقه خانوادگی
• برخی از عفونت‌های ویروسی
• وارد شدن فشار به بافت‌های نرم داخل دهان
• نوسانات هورمونی
• آلرژی غذایی
• چرخه قاعدگی
• کمبود برخی از ویتامین‌ها یا مواد معدنی (مانند کمبود ویتامین B3 یا نیاسین، B9  یا اسید فولیک و یا B12 یا کوبالامین، می‌تواند برخی افراد را مستعد ابتلاء به آفت کند. همچنین کمبود روی، آهن یا کلسیم نیز می‌تواند باعث تحریک یا بدتر شدن آفت‌ها شود.)
• مشکل سیستم ایمنی
• وارد شدن آسیب یا ضربه به دهان
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن
• حساسیت به برخی از مواد موجود در خمیر دندان یا دهانشویه‌ها
• هلیکوباکتر پیلوری (باکتری که می‌تواند باعث زخم معده شود)

به این نکته نیز توجه کنید که گاهاً دلیل و عوامل‌خطر آفت دهان در برخی افراد اصلاً قابل تشخیص نیست و ما تنها باید به فکر کاهش علائم و تسکین درد یا سوزش ناشی از آن باشیم.

ارتباط آفت دهان و تحلیل لثه

درباره تحلیل لثه بیشتر بدانید

پروفایل دکتر

علائم آفت دهان چیست؟

آفت دهان در بیشتر موارد معمولاً توسط خود شخص قابل تشخیص است. مخصوصاً اگر شما شخصی هستید که مکرراً با این زخم‌ها روبرو می‌شوید، احتمالاً به محض بروز علائم اولیه، آن را شناسایی می‌کنید. با این حال با دیدن علائم زیر می‌توانید متوجه شوید ضایعه یا زخم دهانی شما احتمالاً آفت دهان است:

• مشاهده یا احساس یک زخم دردناک در داخل دهان (معمولا روی زبان، کام نرم یا داخل گونه‌ها)
• احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش قبل از ظاهر شدن زخم ها
• دیدن زخم یا زخم‌هایی در دهان که شکل گرد و به رنگ سفید یا خاکستری هستند و لبه یا حاشیه قرمز دارند.

معمولاً در بیشتر افراد تنها یک یا چند آفت کوچک ایجاد می‌شود که علائم خفیف تا متوسط دارند اما چنانچه آفت بزرگ بوده و تعداد آن‌ها زیاد باشد علائم زیر نیز در افراد دیده می‌شود:

• تب
• سستی و بیحالی
• تورم غدد لنفاوی

چند مدل آفت دهان داریم؟

ضایعات آفتی می‌توانند به 3 دسته تقسیم شوند. ماینور (کوچک)، ماژور (بزرگ) و هرپتی فرم 3 نوع آفت دهان هستند که هر کدام از نظر ظاهری و علائم با دیگر ضایعات کمی متفاوت هستند.

برای مشاهده جدیدترین قیمت و هزینه ارتودنسی لطفا کلیک کنید.

زخم آفتی ماینور یا مینور (Minor canker sores)

ضایعات ماینور شایع‌ترین نوع آفت‌های دهانی و معمولاً به طور قابل توجهی دردناک هستند. آن‌ها 1 تا 2 هفته پس از بروز، بدون نیاز به درمان به صورت خود به خودی از بین می‌روند و نیازی به تسکین درد یا درمان خاصی ندارند.

مهم‌ترین علائم و شاخصه‌های این زخم‌ها عبارتند از:

• به صورت برجستگی‌های کوچک بیضی یا دایره‌ای شکل هستند.
• موجب احساس گزگز یا سوزش در ناحیه ضایعه می‌شوند.
• با احساس درد هنگام خوردن، آشامیدن یا صحبت کردن همراه هستند.

زخم آفتی بزرگ یا ماژور (Major canker sores)

آفت‌های ماژور نسبت به آفت‌های خفیف کمتر شایع هستند و همچنین می‌توانند علائم شدیدتری ایجاد کنند. بهبودی آنها ممکن است تا 4 هفته طول بکشد و ممکن است باعث ایجاد جای زخم یا اسکار شوند.

علائم زخم‌های آفتی بزرگ عبارتند از:

• برجستگی‌های بزرگ و گرد در داخل دهان با حاشیه قرمز
• سوزش شدید یا التهاب در ناحیه زخم
• داشتن درد شدیدتر
• به طور مشابه با زخم‌های کوچک، آن‌ها همراه با درد در حین خوردن، نوشیدن یا صحبت کردن هستند

زخم افتی هرپتی فرم یا (Herpetiform canker sores)

زخم‌های هرپتی فرم بسیار نادر هستند و معمولاً تنها 5 درصد از افرادی که درگیر آفت می‌شوند ضایعات هرپتی فرم را تجربه می‌کنند. افراد ممکن است متوجه شوند تعداد زیادی ضایعه به صورت خوشه‌ای در دهان ایجاد شده و درد یا سوزش زیادی تجربه کنند.

متاسفانه درمان این زخم‌ها ممکن است تا چند هفته طول بکشد و اغلب به صورت مکرر هرازچندگاهی دوباره عود کنند. برخی از علائم احتمالی آفت‌های هرپتی شکل عبارتند از:

• برجستگی‌های کوچک در داخل دهان که می‌توانند به صورت خوشه‌ای شکل بگیرند
• سوزن سوزن شدن یا سوزش در دهان
• درد مداوم و نسبتا شدید حین صحبت کردن، جویدن و یا نوشیدن

درمان آفت دهان چیست؟

مقایسه درستی نیست اما آفت‌ها از نظر درمان شبیه به سرماخوردگی هستند. ما هیچوقت نمی‌توانیم یک بار برای همیشه درمانی برای سرماخوردگی پیدا کنیم. ما ممکن است بارها در طول زندگی و یا حتی سالانه سرما بخوریم و پزشک تنها می‌تواند با تجویز دارو به کاهش علائم سرماخودگی ما کمک کند نه بیشتر و نه کمتر.

آفت دهان نیز به همین شکل است. ما هیچ درمان قطعی برای آفت دهان نداریم و در حالی که ممکن است بارها به این ضایعات مبتلا شویم، اما تنها می‌توانیم با برخی روش‌ها به کاهش علائم آن کمک کنیم.

برای مثال ما می‌توانیم درد آفت دهان را تسکین دهیم و یا سوزش ناشی از آن را کم کنیم یا در ساده‌ترین حالت کمک می‌کنیم زودتر بهبودی حاصل شود. اما نمی‌توانیم برای همیشه از شر آن خلاص شویم.

روش‌های تسکین افت دهان در دندانپزشکی چیست؟

همانطور که در بخش‌های قبل نیز اشاره شد، بیشتر زخم‌های دهانی که به عنوان افت شناسایی می‌شوند نیازی به درمان یا مداخله ندارند. زیرا خودشان به صورت خود به خودی درمان می‌شوند.

با این حال برخی از افراد که به صورت مکرر با آفت‌های بزرگ و خوشه‌ای (تعداد زیادی ضایعه در دهان به صورت همزمان) مواجه می‌شوند و هر بار درد و سوزش زیادی تجربه می‌کنند، نیاز به مداخله دندانپزشکی دارند.

این افراد می‌توانند از مزایای لیزر بافت نرم برای تسکین درد و سوزش آفت دهان بهره‌مند شوند. درمان با لیزر می‌تواند نه تنها به بهبودی سریعتر ضایعه منجر شود، بلکه شانس ابتلای مجدد به آفت را تا حد زیادی کاهش خواهد داد.

لیزر چگونه به تسکین علائم آفت دهان کمک می‌کند؟

درمان آفت دهان با لیزر، ممکن است ابتدا ترسناک به نظر برسد. اما در واقع این روش درمانی کاملاً بدون درد بوده و اصلا چیز پیچیده ای نیست. این کار با یک لیزر بافت نرم که دقت بالایی دارد انجام می‌شود.

در این روش درمانی، قرار نیست نوک دستگاه لیزر به بافت نرم داخل دهان شما برخورد کند. در واقع نوک لیزر چندین میلی متر از بافت فاصله دارد. اما پرتوهای منسجم لیز مستقیماً به داخل و عمق آفت تابانده شده و با ایجاد تحریکات بیولوژیکی به تسکین درد، سوزش و سایر علائم آفت کمک می‌کنند.

اینکار بدون آسیب رساندن به بافت‌های سالم انجام شده و معمولاً حدود 15 دقیقه به طول می‌انجامد. بهبودی پس از درمان لیزرتراپی معمولاً سریع حاصل می‌شود و بیماران بلافاصله بعد از اتمام درمان، احساس بهتری دارند. در اغلب موارد نیز تا 24 ساعت بهبودی کامل حاصل می‌شود.

مزایای درمان یا تسکین آفت دهان با لیزر چیست؟

این روزها تقریباً بیشتر افرادی که برای تسکین درد و سوزش آفت یا سایر علائم آن به دندانپزشکان مراجعه می‌کنند از درمان با لیزر دندانپزشکی استقبال می‌کنند. زیرا درمان آفت با لیزر مطابق با نتایج تحقیقات و تجارب بیماران، واقعا نتیجه بخش است. برخی از مهم‌ترین مزایایی که باعث شده مراجعان به این روش درمانی اعتماد کنند عبارتند از:

• لیزردرمانی یک درمان پیشرفته و نوین است
• بلافاصله درد را متوقف می‌‎کند
• اگر درمان به موقع انجام شد آفت فوری درمان می‌شود
• پس از درمان از بزرگتر شدن زخم‌ها جلوگیری می‌کند
• زمان بهبودی را سریع تر می کند
• مقرون به صرفه است
• بدون درد است و نیازی به بیهوشی ندارد
• تنها چند دقیقه طول می‌کشد
• از عود تبخال در همان محل جلوگیری می‌کند

آیا آفت دهان با درمان خانگی بهبود میابد؟

اگر منظور از درمان، کاهش علائمی مانند درد و سوزش آفت است باید گفت که به صورت موقت می‌توان این علائم را در خانه نیز کاهش داد. اما هیچ یک از روش‌های خانگی به هیچ عنوان نمی‌توانند آفت‌هایی که عود کننده، بزرگ و یا زیاد هستند را تسکین دهند.زیرا با این روش‌ها تنها می‌توان به صورت موقت آفت‌های کوچک و ساده را تا حد کمی تسکین داد. برخی از این روش‌های خانگی عبارتند از:

• مصرف داروهای مسکن بدون نسخه
• استفاده از ژل‌های بیحس کننده و تسکین دهنده مخصوصِ آفت مانند آفتوژل یا سایر برندهای دیگر
• شستشوی دهان با دهانشویه های غیرالکلی
• و …

چگونه از بروز آفت پیشگیری کنیم؟

متاسفانه همانطور که اشاره شد، به دلیل اینکه علت بروز آفت‌ها مشخص نیست، تا این لحظه هیچ درمان 100 درصدی و دائمی برای آفت‌ها وجود ندارد. این یعنی ما باید به جای تمرکز بر درمان آفت دهان باید بیشتر به فکر پیشگیری از بروز آن باشیم.

ما تنها می‌توانیم شانس خود را برای ابتلای مجدد به آفت کاهش دهیم و یا با رعایت برخی نکات و دستورالعمل‌ها، به کاهش علائم آن کمک کنیم. شما می‌توانید با دنبال کردن نکات و موارد زیر تا حد زیادی از بروز این زخم‌ها و ضایعات دهانی پیشگیری کنید.

از خوردن این خوراکی‌ها و مواد غذایی اجتناب کنید!

ممکن است بعد از خوردن برخی غذاها، نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های خاص متوجه شده باشید که دهانتان آفت زده است. اگر بعد از هر بار مصرف این مواد دچار زخم دهانی می‌شوید یا دست کم فکر می‌کنید بیشتر اوقاتی که آفت میزنید از این مواد مصرف کرده اید، بهتر است در مصرفشان تجدید نظر کنید.

سعی کنید که حتی‌الامکان از مصرف غذاهایی که به نظر می‌رسد دهان شما را تحریک می‌کنند اجتناب کنید. این خوراکی‌ها ممکن است شامل آجیل‌ها، چیپس، چوب شور، ادویه‌های خاص، غذاهای شور و میوه‌های اسیدی مانند مرکبات باشند. بنابراین از خوردن این خوارکی‌ها و کلاً غذاهایی که به آن‌ها حساسیت دارید اجتناب کنید. چراکه ممکن است این اقدام کلید پیشگیری از آفت دهان در آینده برای شما باشد.

بهتر است از خواص این مواد غذایی استفاده کنید

اگر کمبود برخی از مواد مغذی باعث آفت دهان شده باشد می‌توان با افزایش دریافتشان به پیشگیری از بروز زخم‌های دهانی کمک کرد. برای همین سعی کنید یک رژیم غذایی سالم و متعادل شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و مواد غذایی سرشار از انواع ویتامین‌ها میل کنید.

حتی توصیه می‌شود در صورت کمبود شدید برخی از مواد مغذی بدن، حتما از یک پزشک مشورت گرفته و زیر نظر او مکمل مناسب خود را از داروخانه‌ها تهیه کنید.

سطح بهداشت دهان و دندان را ارتقاء دهید

همیشه یکی از اصلی‌ترین راه‌‍کارهای پیشگیری از بروز ضایعات دهانی و مشکلات دندان‌ها رعایت بهداشت دهان و دندان و ارتقاء آن است. افرادی که مکرراً با آفت مواجه می‌شوند لازم است که روزانه 2 بار مسواک بزنند، دست کم یک بار نخ دندان بکشند و از خمیر دندان‌های استاندارد استفاده کنند. این خمیر دندان‌ها نباید حاوی سدیم لوریل سولفات باشند. چراکه استفاده از چنین خمیر دندان‌هایی می‌تواند باعث عود آفت دهان و بدتر شدن علائم آن شود.

تا آنجا که مقدور است از دهان و دندان خود محافظت کنید

اگر تحت درمان ارتودنسی دندان هستید و سابقه ابتلاء به آفت دهان دارید بهتر است، در طول درمان بیشتر مراقبت دستگاه‌های ارتودنسی و ساختارهای نرم دهان خود باشید. برای پیشگیری از بروز آفت دهان سعی کنید رفتارهای تهاجمی که ممکن است باعث آسیب دیدن براکت، سیم یا هر یک از اجزای بریس شما شود اجتناب کنید. در صورت پاره شدن سیم یا شکستن براکت برای ایمن کردن آن از وکس یا موم ارتودنسی استفاده کنید تا آسیبی به دهان شما وارد نشود.

همچنین ممکن است در صورت عدم تناسب پر کردگی، روکش و سایر پروتزها و ترمیم‌های دندانی، مشکل در بایت و جویدن ایجاد شود. مشخصه عدم تناسب این درمان‌ها، می‌تواند گاز گرفتن ساختارهای نرم دهان حین جویدن یا صحبت کردن باشد. اگر با این مشکل مواجه هستید حتما نزد دندانپزشک خود مراجعه کرده و مشکل را برطرف کنید تا از بروز آفت دهان احتمالی در آینده پیشگیری کنید.

سطح استرس خود را کاهش دهید

از آنجا که استرس می‌تواند یکی از اصلی‌ترین علل آفت دهان باشد، لذا کاهش سطح استرس و مدیریت آن تا حد زیادی از بروز این زخم‌های دهانی جلوگیری می‌کند. ابتدا سعی کنید علت استرس خود را پیدا کنید تا بتوانید راه‌کارهای عملی و مناسب جهت مواجه با آن را در پیش بگیرید.

با جستجو در اینترنت می‌توانید روش‌های متفاوتی برای کاهش استرس پیدا کنید. ذهن آگاهی، مدیتیشن، یوگا، تمرینات تمرکز و …. تنها تعدادی از روش‌های مدیریت استرس و کاهش آن هستید.

در صورتی که سطح استرس و اضطراب شما زیاد است و مکرراً باعث ایجاد آفت دهان می‌شود، پیشنهاد می‌کنیم با یک تراپیست صحبت کنید تا به صورت ریشه‌ای و اصولی مشکل استرس شما برطرف شود. همچنین برای کاهش درد آفت دهان نیز می توانید از کاربرد لیزر بافت نرم استفاده کنید تا به طور کامل استرس خود را مدیریت کنید.