بی حسی موضعی و بیهوشی در دندانپزشکی

فهرست مطالب

• بی‌حسی دندانپزشکی چیست؟
• کاربرد بی‌حسی در درمان‌های دندانپزشکی
• بی‌حسی و آرام بخشی برای گروه‌های خاص
• محتویات داروی بی‌حسی موضعی دندانپزشکی
• انواع بی‌حسی و آرام بخشی دندانپزشکی

بسیاری از افراد چنان هراس بی‌دلیلی از دندانپزشکی دارند، که ترجیح می‌دهند درد عذاب‌آور را تحمل کنند اما پا به دندانپزشکی نگذارند. اگر شما نیز جزء آن گروهی هستید که از دندانپزشکی رفتن فرار می‌کنید، می‌توانید به کمک روش‌های آرام‌بخشی و بی‌حسی بر اضطراب خود غلبه کنید. آرام‌بخشی و آمپول بی‌حسی برای تمامی درمان‌های دندانپزشکی از ساده‌ترین عمل‌ها مانند جرم‌گیری تا تهاجمی‌ترین درمان‌های جراحی کاربرد دارد. چگونگی بکارگیری و نوع بی‌حسی مورد استفاده به شدت ترس بیمار، سن (کودکان و سالمندان)، وضعیت و شرایط بیمار (بارداری، بیماری قلبی و ....) بستگی دارد.

بی‌حسی دندانپزشکی چیست؟

دندانپزشک برای بی‌حس کردن دندان‌ها و آرام کردن بیمار از داروهای خاصی استفاده می‌کند. گاهی اوقات از اصطلاح بیهوشی و خوابیدن برای درمان‌های دندانپزشکی استفاده می‌شود که البته چندان دقیق نیست؛ چون بیمار معمولاً هوشیار است، مگر آن که درمان تحت بیهوشی عمومی انجام شود و بیمار به خواب برود.

کاربرد بی‌حسی در درمان‌های دندانپزشکی

بی‌حسی و آرام‌بخشی مناسب‌ترین اقدام برای بیمارانی است که به دلیل ترس و اضطراب از رفتن به دندانپزشکی خودداری می‌کنند. آمپول بی‌حسی و همچنین داروی آرام‌بخش برای بیمارانی به کار برده می‌شود که:

• آستانه درد پایینی دارند.
• نمی‌توانند آرام و بی‌حرکت روی صندلی دندانپزشکی بمانند.
• دندان‌های بسیار حساس دارند.
• رفلکس گگ شدید دارند.
• باید تحت درمان گسترده‌ای قرار بگیرند.

بی‌حسی و آرام‌بخشی برای گروه‌های خاص

بی‌حسی و آرام‌بخشی کودکان

برخی کودکان به محض ورود به دندانپزشکی و دیدن دندانپزشک مضطرب و هراسان می‌شوند و نمی‌توانند در طول درمان آرام بمانند. دندانپزشک برای این کودکان روشی به نام آرام‌بخش بدون بیهوشی را توصیه می‌کند که کودک را آرام می‌کند و یا به خواب می‌برد. آرام‌بخشی بدون بیهوشی به روش‌های زیر اعمال می‌شود:

• استنشاق گاز نیتروز اکساید
• داروهای خوراکی به صورت شربت یا قرص
• دریافت دارو از راه تزریق (آمپول)
• دستگاه‌های آزاد کننده تحت کنترل داروی بی‌حسی: عامل‌های فعال موضعی در موادی داخل می‌شود که به غشاء مخاطی دهان می‌چسبد و عامل بی‌حسی را به آهستگی آزاد می‌کند.
• تزریق کننده جت: این وسیله بدون استفاده از سوزن داروی بی‌حسی را از سطح به عمق بیش از یک سانتی‌متر می‌برد و دارو را با سرعت زیاد و در فشار بالا وارد بافت می‌کند.

• دریافت دارو از طریق سیاهرگ (تزریق درون وریدی)

بی‎حسی دندانپزشکی در دوران بارداری

دندانپزشکان توصیه می‌کنند که در سه ماهه نخست بارداری از انجام درمان‌های گسترده غیراورژانسی خودداری شود. مادر پس از گذشت سه ماه از بارداری با دندانپزشک، ماما یا متخصص زنان و زایمان درباره روش‌های بی‌حسی صحبت می‌کند تا بی‌حسی به ایمن‌ترین روش انجام شود. نکات زیر در موارد استفاده از بی حسی در دوران بارداری باید مورد توجه قرار گیرد:

• بانوان می‌توانند در دوران بارداری نیز برای درمان‌های ضروری دندانپزشکی مقداری داروی بی‌حسی موضعی دریافت کنند.
• استفاده از گاز خنده در دوران بارداری ممنوع است، اما روش‌های متعدد دیگری برای کاهش اضطراب وجود دارد که از آن جمله می‌توان به گوش کردن به موسیقی یا طب سوزنی اشاره کرد.
• عوارض جانبی بیهوشی عمومی بر روی مادر و جنین در تمام موارد یکسان نیست، عموماً توصیه می‌شود که بیهوشی عمومی در دوران بارداری انجام نشود.

محتویات داروی بی‌حسی موضعی دندانپزشکی

مسلماً آمپول بی‌حسی حاوی دارویی است که محل درمان را بی‌حس می‌کند. این دارو همراه با مایعی تزریق می‌شود که اثر بی‌حسی را بیشتر می‌کند. این مایع غالباً شامل مواد زیر می‌شود:

• وازوکانسریکتور: وازوکانسریکتور یا رگ‌بند نوعی دارو است که رگ‌های خونی را باریک می‌کند. با تنگ شدن رگ‌ها اثر داروی بی‌حسی موضعی طولانی‌تر می‌شود.
• مواد شیمیایی: در آمپول بی‌حسی موضعی مواد شیمیایی به خصوصی وجود دارد که از تجزیه شدن داروی وازوکانسریکتور جلوگیری می‌کند.
•  هیدرواکسید سدیم: این ماده به منظور افزایش اثر داروی بی‌حسی به کار برده می‌شود.
• کلرید سدیم: این ماده برای تسهیل ورود داروی بی‌حسی به داخل خون به کار برده می‌شود.

انواع بی‌حسی و آرام‌بخشی دندانپزشکی

آمپول بی‌حسی موضعی

داروی بی‌حسی موضعی یا اپی‌نفرین در اکثر درمان‌های دندانپزشکی به کار برده می‌شود. این دارو تزریق می‌شود تا موقتاً اجازه ندهد که فیبرهای عصبی دندان تکانه‌ها را منتقل کنند و به این ترتیب ناحیه درمان بی‌حس شود. دو نوع آمپول بی‌حسی دندانپزشکی وجود دارد:

• تزریق بلاک یک قسمت از کل دهان، برای مثال یک سمت از فک پایین را بی‌حس می‌کند.
• تزریق انفیلتراسیون بخش کوچک‌تری را بی‌حس می‌کند که نزدیک محل تزریق قرار دارد.

آرام‌بخش استنشاقی (نیتروز اکساید)

بیمار گاز نیتروز اکساید یا گاز خنده استنشاق می‌کند. بیمار ترکیبی از این گاز و گاز اکسیژن را از راه ماسک قرار گرفته روی بینی تنفس می‌کند و آرام می‌شود.

آرام‌بخش خوراکی

اثر آرام‌بخش خوراکی برحسب مقدار دریافتی از خفیف تا متوسط متغیر است:

• بیمار برای آرام‌بخشی خفیف قرصی مانند هالسیون را معمولاً یک ساعت قبل از درمان مصرف می‌کند.
• اگر مقدار بیشتری از داروی آرام‌بخش مصرف شود، اثر دارو متوسط خواهد بود. در دندانپزشکی عموماً این نوع بی‌حسی به کار برده می‌شود.

آرام‌بخش متوسط درون وریدی

بیمار داروی آرام‌بخش را از راه سرم دریافت می‌کند. اثرگذاری دارو در صورت تزریق درون وریدی سریع‌تر می‌شود. در این روش دندانپزشک می‌تواند دائماً میزان داروی آرام‌بخشی را کنترل کند.

بیهوشی عمومی و آرام‌بخشی عمیق

بیمار داروهایی دریافت می‌کند که او را تقریباً یا کاملاً بیهوش می‌کند و به این ترتیب در طول درمان به خواب می‌رود.

عوارض جانبی احتمالی بی‌حسی موضعی دندانپزشکی

بی‌حسی موضعی نیز مانند هر داروی دیگری عوارضی جانبی به دنبال دارد. احتمال بروز این عوارض در تمام بیماران یکسان نیست. عوارض جانبی احتمالی بی‌حسی دندانپزشکی عبارت است از:

• بیمار بلافاصله پس از تزریق هنگام غذا خوردن، نوشیدن و صحبت کردن با مشکلات موقتی روبرو می‌شود.
• بیمار احساس سرگیجه می‌کند، با مشکل تاری دید مواجه می‌شود و هماهنگی و کنترل عضلانی را برای مدت کوتاهی از دست می‌دهد.
• احتمال دارد بیمار دچار سر درد یا حالت تهوع شود یا حتی استفراغ کند.
• بیمار واکنش آلرژیک نشان می‌دهد و علائمی مانند حساسیت پوستی، گزگز پوست (به ویژه در لب‌ها) و مشکلات تنفسی بروز می‌یابد.
• هماتوم یا خونریزی در محل تزریق دیده می‌شود.
• داروی بی‌حس کننده بر روی ناحیه‌هایی از صورت مانند پلک اثر می‌گذارد که از دهان دور هستند.
• قلب به دلیل تزریق وازوکانسریکتور سریع‌تر از معمول می‌زند.