طراحی لبخند

• طرح لبخند چیست؟
• تاریخچه
• اهداف طراحی لبخند
• اجزای یک لبخند زیبا
• اجزا و ترکیب صورتی
• عناصر حیاتی طراحی لبخند ( ترکیب دندانی )
• اجزای دندانی طراحی لبخند
• طول های اینسایزال ( موقعیت های لبه اینسایزالی )
• ابعاد دندانی
• شیب های دندان

• امبراژورهای اینسایزال
• اجزای بافت نرم لبخند
• خط لبخند

  طرح لبخند چیست؟

افراد به کمک ساختار و حرکات لب­ها و دندان­ ها در هنگام لبخند، قادرند طیف وسیعی از احساسات را ابراز کنند. می­توان گفت لبخند، نشانگر و مشخص کننده میزان کارایی فرد در اجتماع می ­باشد. اهمیت به لبخند زیبا، موضوع جدیدی نیست. جستجو برای زیبایی به تمدنهای ابتدایی برمی­ گردد. شواهد تاریخی نشان می­ دهد که اِتروسک­ها ( تمدنی با تبار غیر هند و اروپایی در 800 سال قبل از میلاد مسیح ) و فنیقی ­ها ( از اقوام سامی تبار در 900 سال قبل از میلاد مسیح ) به زیبایی لبخند توجه داشته­ اند. آنها به دقت عاج حیوانات را تراش می­ دادند تا شکل، فرم و رنگ دندان طبیعی را بازسازی نمایند.

تاریخچه

در قرن 18 میلادی، دندانپزشکی به عنوان یک رشته مستقل از پزشکی شناخته شد و شاخه ­های متنوع آن ایجاد گردید. (1761-1678) Pierre Fauchard (پیرفوشار) از کشور فرانسه به عنوان رهبر این جنبش شناخته می­ شود. فوشار به همراه سایر همکارانش، دندانپزشکی را مدرنیزه کرده و سطح آن را ارتقا بخشید. وی از درمان­های زیبایی در دندانپزشکی نیز حمایت گسترده­ ای کرد. آنچه در ادامه می­ خوانید بر پایه مرور مقالات معتبر در مورد طرح لبخند گردآوری شده و اصول طرح لبخند را بازگو می­ کند. مقالات معتبر در Pubmed و Medline بررسی شده ­اند و نتایج حاصل از این بررسی جامع، در ژورنال دندانپزشکی محافظه کارانه Journal of Conservative Dentistry به چاپ رسیده است.

اهداف طرح لبخند

بر اساس نظریه پیتر داوسون (Peter Dawson) هدف از درمان جامع زیبایی، ایجاد سیستم جونده متعادلی است که در آن دندان­ها، بافت­های نرم، عضلات، ساختار استخوانی و مفاصل در هارمونی و هماهنگی کامل با هم قرار گرفته و عمل کنند.

نکته بسیار مهم که باید در زمان برنامه ­ریزی برای طرح درمان زیبایی، بدان توجه داشت این است که، طرح لبخند جزئی از رویکرد جامع برای درمان بیمار در نظر گرفته ­شود. به بیان دیگر طرح لبخند پروسه ای مجزا از درمان همه­ جانبه و کامل بیمار تلقی نمی­ شود بلکه باید در هماهنگی کامل با نیازهای درمانی بیمار باشد. برای آنکه نتیجه درمان، موفقیت آمیز باشد و سلامت و فانکشن (عملکرد) سیستم جونده را موجب شود لازم است درک درستی از روابط متقابل میان تمام ساختارهای حمایت ­کننده دهان شامل عضلات، استخوان­ها، مفاصل، بافت­های لثه ­ای و اکلوژن، وجود داشته باشد. 

 اجزای یک لبخند زیبا

هماهنگ­ سازی یک لبخند زیبا نیازمند یکپارچه­ سازی ترکیب دندانی و ترکیب صورتی می­ باشد به بیان دیگر، مجموعه دندان­ها و ترکیب صورت سهم مشترکی جهت دستیابی به یک لبخند زیبا دارند. منظور از ترکیب صورتی، بافت نرم وسخت (استخوان­ های) صورت است. ترکیب دندانی به دندان­ها و ارتباط آنها با بافت لثه مربوط می ­شود. طراحی لبخند باید شامل ارزیابی و آنالیز کامل اجزاء و ترکیب دندانی و صورتی باشد.

اجزای ترکیب صورتی

 طبق استاندارد زیبایی، زیبایی صورت شامل قرارگیری مناسب اجزاء، قرینگی و نسبت­های صحیح صورت می ­باشد. تجزیه­ و­تحلیل، ارزیابی و طرح درمان برای زیبایی صورت، رویکرد و درمان­های چندگانه ­ای را طلب می ­کند مانند درمان مرتب ساختن دندان­ها یا ارتودنسی، جراحی­های ارتوگناتیک، درمان­های پریودنتال (لثه ای)، دندان­پزشکی زیبای و جراحی پلاستیک. بنابراین چنانچه با رویکرد زیبایی به درمان بیماران بپردازیم، بهترین نتایج دندانی و صورتی از بعد زیبایی حاصل خواهد شد. با این وجود، آنچه که معمولاً دردرمان­های دندان­پزشکی رخ می­ دهد این است که چنانچه ناهماهنگی واضح در ترکیب صورتی وجود نداشته باشد برای دستیابی به یک لبخند زیبا، تنها روی ترکیب دندانی، کاردرمانی انجام می­ شود و صورت نادیده گرفته می­ شود. دو ویژگی صورت که نقش بسیار مهمی در طراحی لبخند ایفا می­ کند به شرح زیر است:

– خط interpupillary یا خطی فرضی و افقی که مردمک چشم­ها را بهم متصل می ­کند.

 – لب ها

خط interpupillary (بین مردمکی) باید به میدلاین صورت عمود باشد و با پلان اکلوزال موازی باشد. لب­ها نیز در طرح لبخند اهمیت بسزایی دارند و در بعضی موارد محدودیت­هایی را به درمانگر دیکته می ­کنند. اگر در دو ویژگی یاد شده، ناهماهنگی­ های واضحی دیده شود، لازم است قبل از آغاز درمان دندانپزشکی و اصلاح ترکیب دندانی، ترکیب صورتی و نسبت بین اجزای صورت اصلاح شود. بطور کلاسیک، ابعاد افقی و عمودی برای یک صورت ایده ­آل به شرح زیر است:

افقی

• عرض صورت باید به اندازه مجموع عرض ۵ چشم باشد.
• فاصله بین ابروها تا چانه باید با عرض صورت برابر باشد.

عمودی

• ارتفاع صورت به سه بخش مساوی تقسیم می­شود: از پیشانی تا خط ابرو، از خط ابرو تا قاعده بینی و از قاعده بینی تا چانه
• تمام صورت به ۲ بخش تقسیم م ی­شود بطوریکه چشم­ها در میدلاین آن باشند.
• بخش پائینی صورت (یعنی از قاعده بینی تا چانه) به دو قسمت تقسیم می­ شود؛ لب بالا 1/3 آن را تشکیل می­دهد و لب پائین و چانه، 2/3 دیگر آن را تشکیل می­ دهند.

فُرم و شکل کلی صورت، زمانیکه از سطح فرونتال به آن نگاه شود به یکی از اشکال زیر است:

• مربعی
• Tapering (وقتی صورت به سمت چانه باریک می­شود.)
• مربعی و  Tapering 
• بیضی

نمای نیم رخ هر فرد نیز به یکی از اشکال زیر است:

• مستقیم
• محدب
• مقعر

عوامل پیشین گفته، نقش مهمی در مشخص ساختن اندازه دندان­ها، شکل و نمای طرفی آنها دارند. به بیان دیگر مورفولوژی دندانی وابسته به مورفولوژی صورتی است.

عناصر حیاتی طراحی لبخند ( ترکیب دندانی )

عناصر حیاتی طراحی لبخند به شرح زیر است:

1) اجزاء دندانی

الف) میدلاین دندانی

ب) ارتفاع اینسایزال

ج) ابعاد دندانی

د) شیب­های آگزیال

ﻫ) سطح یا نقطه تماس بین دندانی

و) امبراژورهای اینسایزال

ز) جنسیت، سن و نوع شخصیت فرد

ح) تقارن و تعادل

2) اجزاء بافت نرم

الف) سلامت لثه

ب) هماهنگی  سطوح لثه ­ای

ج) امبراژورهای بین دندانی

د) خط لبخند

در ادامه نقش هر یک از اجزاء پیش گفته به تفضیل آمده است.

اجزای دندانی طرح  لبخند   

میدلاین دندانی

میدلاین دندانی به خطی گفته می­ شود که از ناحیه تماس بین دو دندان ثنایای فک بالا می ­گذرد. این خط باید به پلان اینسایزال عمود باشد و با میدلاین صورتی موازی باشد. اختلاف اندک بین میدلاین دندانی و صورتی (یعنی عدم تطابق این دو با هم) قابل قبول است و در بیشتر موارد، مشکلی ایجاد نمی­ کند. با این وجود، انحراف میدلاین قابل مشاهده بوده و کمتر قابل قبول است. حداکثر اختلاف قابل قبول بین میدلاین دندانی و صورتی ۲mm ( و در بعضی موارد کمی بیش از ۲mm) است. البته به شرط آنکه میدلاین دندانی به خط بین مردمکی عمود باشد. می­ توان از لندمارک­های آناتومی متفاوتی از جمله میدلاین بینی، پیشانی، چانه،  فیلتروم لب و پلان بین مردمکی، به عنوان راهنما جهت ارزیابی میدلاین بهره برد. در این بین، فیلتروم لب یکی از درست ترین لندمارک­های آناتومی است. غیر از افراد مبتلا به شکاف لب و یا آن­هایی که دچار تصادف شده یا تحت عمل جراحی قرارگرفته اند، معمولاً فیلتروم لب در مرکز صورت است. مرکز فیلتروم، مرکز کمان­های کوپید شکل لب است و باید با پاپیلای بین دو دندان ثنایای بالا هماهنگ باشد. اگر این دو قسمت با هم هماهنگ باشند ولی میدلاین درست نباشد، مشکل معمولاً به شیب اینسایزالی بر می­ گردد. اگر پاپیلا و فیلتروم با هم هماهنگ نباشند، در آن صورت مشکل، انحراف واقعی میدلاین است. از نظر زیبایی چنانچه میدلاین از وسط پاپیلا نگذرد بیشتر توجه بر می­ انگیزد تا زمانی که از وسط فیلتروم نگذرد.

 برای ارزیابی میدلاین باید نکات زیر در نظر گرفته شود.

•  موقعیت و
  
• هم­ترازی و ترتیب

میدلاین باید:

1. با long axis ( یا محور طولی ) صورت موازی باشد: خطی که تماس بین ثنایاهای مرکزی فک  بالا را شکل می­ دهد باید با محور طولی صورت موازی باشد.
2. به پلان اینسایزال عمود باشد: خطی که تماس بین ثنایاهای مرکزی فک بالا را شکل می ­دهد باید به پلان اینسایزال عمود باشد.
3. روی پاپیلا باشد: میدلاین باید بطور مستقیم از پاپیلا بگذرد.

فیس بو یا استفاده از چوبک مرجع که موازی با پلان بین مردمکی قرار بگیرد، اطلاعات لابراتواری ارزشمندی در مورد شیب میدلاین و یا وجود پلان انحراف یافته اینسایزال فراهم می ­آورد. در 75% موارد میدلاین فک بالا و پائین بر هم منطبق نیست بنابراین توصیه نمی ­شود که از میدلاین فک پائین به عنوان نقطه مرجع جهت تعیین میدلاین فک بالا استفاده کرد. عدم تطابق میدلاین فک بالا و پائین، زیبایی را تحت تأثیر قرار نمی­ دهد چون معمولاً در هنگام لبخند، دندان­های فک پائین دیده نمی­ شود.

طول های اینسایزال ( موقعیت های لبه اینسایزالی )

موقعیت لبه اینسایزال فک بالا در آفرینش یک لبخند زیبا اهمیت به سزایی دارد. موقعیت لبه اینسایزال به عنوان نقطه مرجع جهت نسبت مناسب دندانی و سطح لثه ای مورد استفاده قرار می گیرد.

پارامترهایی که به تثبیت موقعیت لبه اینسایزال دندان های قدامی فک بالا کمک می کنند، به شرح زیر هستند:

۱. میزان دیده شدن دندان

۲. فونتیک ( نحوه ادای اصوات )

۳. شرایط دهان بیمار

– میزان دیده شدن دندان: در یک فرد جوان و در شرایط استراحت و زمانی که دهان اندکی باز است، باید ۳/۵ میلی متر از 1/3 اینسایزالی دندان ثنایای میانی فک بالا، دیده شود. با افزایش سن، تونیسیته عضلات کاهش می یابد که در نتیجه آن میزان کمتری از دندان دیده می شود.

– فونتیک: یکی از فاکتورهای اصلی در میزان طول دندان، فونتیک است. برای آن که ساپورت مناسب لب، زبان، لبه اینسایزال و موقعیت دندان مورد ارزیابی قرار گیرد، لازم است در زمان تمرین های فونتیک، بیمار در حالت عمودی بنشیند و یا بایستد. آن چه در مورد فونتیک باید مورد ارزیابی قرار بگیرد، به شرح زیر است:

صدای M : بعد از تلفظ این حرف، لب ها به موقعیت استراحت بر می گردند که در نتیجه می توان میزان دیده شدن دندان ها در حالت استراحت را ارزیابی نمود.

صدای E: در زمان تلفظ این حرف باید موقعیت لبه اینسایزال ماگزیلا در حد فاصل لب بالا و پائین باشد.

صدای F و V: در صداهایی که در اثر اصطکاک تولید می شود، لبه اینسایزال ماگزیلا با قسمت داخلی بوردر ورمیلیون لب پائین درگیر می شود. بنابراین این دسته از اصوات به ما کمک می کند تا موقعیت لیبیولینگوال و طول دندان های ماگزیلا را مشخص کنیم.

صدای S: در هنگام تلفظ این صدا، دندان های ثنایای فک پائین  1mm عقب تر و 1mm پائین تر از لبه اینسایزال فک بالا قرار می گیرند. 

-شرایط دهان بیمار: استفاده از رستوریشن های موقت و بررسی داخل دهان بیمار از نظر زیبایی، به درمانگر در قرارگیری موقعیت مناسب لبه اینسایزال کمک می کند. تا جایی که امکان داشته باشد و موارد پیش گفته اجازه بدهد، باید به درخواست های بیمار نیز توجه شود.

موقعیت درست لبه اینسایزالی اهمیت بسزایی دارد چراکه به شیب دندانهای قدامی نسبت به خط افق، کانتورهای لبی، ساپورت لبی، راهنمای قدامی، کانتورهای لینگوال و میزان دیده شدن دندان بستگی دارد. میزان شیب هریک از دندانهای قدامی بر اساس ترکیب ساپورت لبی  و موقعیت لیبیال و لینگوال لبه اینسایزال سنجیده می شود. این موقعیت بر راهنمای قدامی و کانتورهای لیبیال و لینگوال تأثیر می گذارد.
ماحصل کلام اینکه تمامی این فاکتورها هم در زیبایی و هم در فانکشن و عملکرد مناسب سیستم دندانی نقش مهمی دارند.

ابعاد دندانی

برای آفرینش یک لبخند زیبا، نسبت‌های صحیح و مناسب دندان اهمیت بسزایی دارد. نسبت‌های دندانی نیز به نوبه خود با مورفولوژی صورت مرتبط می‌باشند.  آنچه در طراحی یک لبخند زیبا به ما دیکته می‌شود آن است که دندان‌های ثنایای مرکزی باید دندان‌های غالب در هنگام لبخند باشند و باید نسبت‌های مناسب را نشان بدهند. به بیان دیگر، دندان‌های ثنایای مرکزی ( سانترال‌ ) زیبا و مناسب، کلید دستیابی به یک لبخند زیبا هستند. به همین جهت لازم است که نسبت‌های دندان‌های سانترال از نظر اصول زیبایی و ریاضی کاملاً درست باشد. نسبت عرض به طول دندان‌های سانترال باید تقریباً  4 به 5 باشد (0/8  تا 1/0). آنچه از نظر اصول زیبایی قابل قبول است این است که عرض این دندان‌ها باید در محدوده %۸۰- ۷۵ طول آنها باشد.  شکل و محل قرارگیری دندان‌های سانترال بر نمای ظاهری و مکان دندان‌های لترال (ثنایاهای کناری) و کانین ها (نیش‌ها) اثر می‌گذارد. به بیان دیگر دندان‌های سانترال موقعیت و ظاهر دیگر دندان‌های قدامی را تعیین می‌کنند.

 گایدلاین (راهنما) جهت برقراری نسبت‌های درست در یک لبخند زیبا به شرح زیر است:

1- نسبت طلایی (لمباردی Lombardi)

2- نسبت‌های زیبایی دندانی تکرار شونده (وارد Ward)

3- نسبت‌های ( M (Methot

4- دستگاه اندازه‌گیری زیبایی چو (Chu’s esthetic gauges)

نکته مهمی که در اینجا باید به آن توجه کرد این است که اندازه واقعی دندان‌ها مدنظر نیست؛ بلکه اندازه‌ای که مورد ادراک بیننده قرار می‌گیرد، مورد نظر است.

به بیان دیگر برقراری این نسبت‌های دندانی بر این اصل استوار است که دندان‌ها از نمای فاسیال چگونه دیده می‌شوند (منظور فاصله بین لاین انگل‌های پروگزیمال دندان‌هاست)

1- نسبت طلایی (Lombardi): زمانیکه از نمای فاسیال (روبه‌رو) به دندان‌ها نگاه می‌کنیم، باید عرض هر دندان قدامی %۶۰ عرض دندان کناری باشد (نسبت ریاضی آن به شرح زیر است (0/6 : ۱ : 1/6). برقراری این نسبت کار دشواری است چرا که بیماران دارای قوس دندانی متفاوت هستند و آناتومی لب و نسبت‌های عمودی نیز در آن‌ها متفاوت است.

2- نسبت زیبایی دندانی تکرار شونده (Wrad): وقتی از نمای فرونتال به دندان‌ها نگاه می‌کنیم و به سمت خلف حرکت می‌کنیم، باید نسبت عرض‌های پی‌درپی ثابت باقی بماند. قانون Ward انعطاف‌پذیری بیشتری جهت تطابق ویژگی‌های دندانی با نسبت‌های صورتی دارد.

3- نسبت‌های (M (Methot : در این روش با استفاده از یک نرم‌افزار، عرض دندانی با عرض صورت مقایسه می‌شود. کلیه تجزیه و تحلیل‌ها در کامپیوتر انجام می‌شود. بنابراین آنچه با استفاده از این روش به دست می‌آید بیشتر به ریاضیات تکیه دارد تا آنالیز هنری.

4- دستگاه اندازه‌گیری زیبایی چو (Chu’s esthetic gauges): پژوهش‌های دکتر چو نظریه RED لوین را تأیید می‌کند و نسبت طلایی را رد می‌کند. سری کاملی از gaugesها برای اندازه‌گیری‌های داخل دهانی، در دسترس هستند.

با استفاده از gaugesها:

• آنالیز و تشخیص مشکلات عرض دندان، طول دندان و ناهماهنگی‌های ارتفاع لثه‌ای به ساده‌ترین و سریع‌ترین شکل ممکن صورت می‌گیرد.
• سیستم رنگی کدبندی که برای تعیین نسبت‌های دلخواه دندانی به کار می‌رود در مقایسه با دیگر ابزار، سریع‌تر و راحت‌تر خوانده می‌شود.
• یک راهنمای مرجع  بین درمانگر و تکنسین لابراتوار ایجاد می‌شود که به نوبه خود احتمال خطاهای ناشی از عدم ارتباط بین درمانگر و تکنسین را کاهش می‌دهد.

این اصول بیشتر از آنکه یک فرمول ریاضی باشند به عنوان راهنمایی جهت طراحی یک لبخند زیبا به کار می‌روند. آنچه بیشتر مؤلفین توصیه می‌کنند آفرینش هارمونی، تعادل و هماهنگی به وسیله چشم از طریق تنظیم و ارزیابی شرایط موجود است تا تکیه کردن بر فرمول‌های ریاضی.

دندان سانترال (ثنایای میانی) فک بالا (ماگزیلاری) دندان­های سانترال مرکز توجه و نقطه کانونی یک لبخند زیبا هستند و همان­طور که قبلاً نیز بدان اشاره شد، دندان­های ثنایای مرکزی ماگزیلا، دندان­های غالب، در هنگام لبخند هستند، طول تقریبی دندان سانترال  11-10میلیمتر است و عرض باید به اندازه ­ای باشد که نسبت به آن طول این دندان در محدوده ۸۰-۷۵% قرار بگیرد. دندان لترال(ثنایای مرکزی) فک بالا (ماگزیلاری) این دندان­ها دارای وجه دینامیک هستند. تقریباً هیچ­گاه، لترال­ های دوطرف قرینه نیستند و خصوصیات فردی و جنسیتی در آنها ظاهر می­ شود.دندان کانین (نیش) فک بالا (ماگزیلاری)این دندان­ها نقش مهمی  را در آفرینش یک لبخند زیبا ایفا می ­کنند و ساپورت کننده لبخند زیبا هستند. چرا که این دندان­ها دارای خصوصیات زیر هستند:

• حدفاصل بین بخش قدامی و خلفی سیستم دندانی هستند، در هنگام لبخند و از نمای فرونتال تنها نیمه مزیالی آنها دیده می­شود.
• عضلات صورت را ساپورت (حمایت) می­ کنند. اندازه و ویژگی­های خاص باکال کوریدور توسط اندازه، شکل و موقعیت دندان­های کانین مشخص می­ شود.
• دندان­های کانین منعکس­ کننده شخصیت افراد هستند (مردانه: خشن و قوی، زنانه: ظریف و نرم)

علاوه بر آنچه پیش­تر ذکر شد، لازم است به نکات زیر نیز توجه کنیم:

• دندان سانترال mm2-3 پهن­ تر از لترال و mm1-1/5 پهن­ تر از کانین است.
• دندان کانین mm1-1/5 از لترال پهن­ تر است.
• دندان کانین و سانترال mm1-1/5 از لترال بلندتر هستند.

پره مولرهای ماگزیلاری (دندان­های آسیای کوچک فک بالا): این دندان­ها نقش مهمی در طراحی قوس دندانی دارند و باید باکال کوریدور را پر کنند. باکال کوریدور به فضای تاریکی (فضای منفی) گفته می ­شود که در هنگام لبخند بین گوشه­ های دهان و سطح باکالی دندان­های ماگزیلاری، شکل می­ گیرد.

ظاهر این فضا تحت تأثیر عوامل زیر است:

1. عرض لبخند و قوس دندانی ماگزیلاری.
2. تونوسیته عضلات صورت
3. موقعیت قرارگیری سطح لیبیال پره مولرهای بالا
4. برجستگی دندان کانین خصوصاً در لاین انگل دیستال صورتی
5. هرگونه ناهماهنگی و اختلاف بین شفافیت پره مولرها با ۶ دندان قدامی

شکل قوس دندانی، تأثیر مستقیمی روی باکال کوریدور دارد. یک قوس دندانی ایده­ آل پهن و U شکل است. قوس دندانی باریک، نازیباست. فضای منفی و نازیبا باید به حداقل ممکن برسد. این مشکل با ساختن رستوریشن مناسب برای دندان­های پره مولر حل شده یا به حداقل می ­رسد. توجه داشته باشید که نباید باکال کوریدور به ­طور کامل حذف شود، زیرا وجود مقداری از فضای منفی به لبخند عمق می ­بخشد. در نهایت، هیچ فرمول کلی برای زیبایی بخش قدامی وجود ندارد؛ در عوض، زیبایی نهایی ترکیبی از عوامل زیر است:

1. گایدلاین­های مربوط به نسبت دندانی
2. درک شخصی بیمار
3. تأثیر عوامل اجتماعی و فرهنگی
4. نقش هنرمندانه دندانپزشک
5. همکاری و ارتباط مؤثر و قوی با لابراتوار دندانپزشکی

 نقاط زنیث ( Zenith )

زنیث به اپیکالی ­ترین موقعیت مارژین سرویکال دندان گفته می­ شود. جایی که بافت لبه لثه دارای بیشترین حالت انحناء (دالبر) است. این نقطه نسبت به خط عمودی که از مرکز دندان می ­گذرد کمی دیستالی قرار می­ گیرد. قرارگیری درست و مناسب نقاط زنیت در طراحی تغییرات ابعاد مزیالی و دیستالی نقش حیاتی دارد:

1.  بستن دیاستم: جابجایی نقاط زینت جهت
   
2. ایجاد نوعی خطای دید که به بیننده  حرکت کامل دندان­ها را القا کند و فرم مثلثی اغراق ­آمیز را کاهش دهد.
3. زاویه دندان را تصحیح کند.

شیب ­های دندانی

شیب اگزیال، نحوه قرارگیری عمودی دندان­های ماگزیلاری را در خط لبخند، نسبت به میدلاین عمودی سانترال می­ سنجد. از دندان سانترال به سمت دندان کانین، باید شیب مزیالی هر دندان نسبت به دندان ماقبل خود افزایش یابد. علاوه بر این کمترین میزان این شیب باید در دندان­های سانترال باشد که در دندان لترال بیشتر وضوح می ­یابد و در دندان کانین کمی افزایش می ­یابد. اگر پلان اینسایزال انحراف پیدا کرده باشد، شیب اگزیال دندان­های قدامی و میدلاین (به شرط آنکه در right angle پلان اینسایزال قرار گرفته باشد) نادرست خواهد بود. برای ارزیابی شیب اگزیال لازم است عکسی از نمای فرونتال از دندان­های قدامی گرفته شود. سپس خطی از وسط لبه اینسایزال هر دندان مطابق میدلاین دندان و interface لثه ­ای رسم می­ شود. شیب اگزیالی به درجهtipping  نسبت به هر پلان مرجع نیز اطلاق می­شود. برای تعیین میزان شیب لیبیولیگوال به نکات زیر توجه کنید:

• دندان سانترال ماگزیلاری عمودی یا کمی لیبیالی قرار گرفته است.
• دندان لترال ماگزیلاری- بخش سرویکال (طوق دندان) به سمت داخل برگشته است و لبه اینسایزال کمی شیب لیبیالی دارد.
• دندان کانین ماگزیلاری- بخش سرویکال به سمت لیبیال قرار گرفته و نوک کاسب شیب لینگوالی دارد.

نقاط تماس و سطح تماس­های بین دندانی

سطح تماس اینترپروگزیمال ( Interproximal Contact Area ( ICA

• این سطح به صورت ناحی ه­ای تعریف می شود که دو دندان مجاور با هم تماس پیدا می ­کنند.
• بر اساس مقایسه با دندان سانترال ماگزیلاری، ICA از قانون  ۳۰ : ۴۰ : ۰ ۵ تبعیت می­کنند.

 (سردبیر علمی سیمادنت: بر اساس این قانون سطح تماس بین دو دندان سانترال % ۰ ۵ طول تاج دندان سانترال، سانترال با لترال %۴۰ طول تاج دندان سانترال و لترال با کانین %۳۰ طول تاج دندان سانترال می باشد).

• از سانترال به سمت کانین، اندازه و عمق امبراژور اینسایزالی زیاد می ­شود.
• افزایش ICA سبب ایجاد خطای دید می­شود که در آن دندان بلندتر به نظر می­آید. از سوی دیگر جابجایی ICA به سمت اپیکال سبب از بین رفتن مثلث­های سیاه می­ شود.

نقاط تماس اینتروپروگزیمال ( Interproximal Contact Point ( ICP

• ICA به اینسایزالی­ ترین بخش تماس گفته می­ شود.
• به عنوان یک قانون کلی، از سانترال به کانین، ICP، اپیکالی­ تر می ­شود.

امبراژورهای اینسایزال

در حالت طبیعی، از سانترال به کانین، اندازه و عمق امبراژورهای اینسایزال افزایش می­ یابد. دلیل این امر، فانکشن و آناتومی این دندانها است که در نتیجه آن هرچه از سانترال به سمت کانین حرکت می­ کنیم، موقعیت نقاط تماس اپیکالی ­تر می­ شود. همچنان که نقاط تماس اپیکالی می ­شوند باید خط لبخند را تقلید کنند. چنانچه عمق کافی و تغییرات مناسب در امبراژورهای اینسایزال ایجاد نشود مشکلات زیر بوجود می ­آید:

• دندان­ها حالت یک شکل پیدا می­ کنند (مثل دندان­های مصنوعی دست دندان)
• سطح تماس خیلی بلند می­ شود و دندان­ها نمای جعبه مانند پیدا می­ کنند. اگر امبراژورهای اینسایزال به طرز مناسبی طراحی نشوند، منحصربفردی و یگانه بودن دندان­های سانترال از دست خواهد رفت.

از سوی دیگر، چنانچه امبراژورهای اینسایزال خیلی عمیق باشند، دندان­ها حالت نیزه مانند پیدا می­ کنند. به عنوان یک قانون کلی، گوشه دیستالی لبه اینسایزال نسبت به گوشه مزیالی آن گردتر می­ باشد.

جنسیت، سن و شخصیت افراد

تفاوت­های اندک دردرازای دندان­های ماگزیلاری و موقعیت قرارگیری آن­ها، به ما اجازه می ­دهد که خصوصیات چشمگیری برای دندان­ها خلق کنیم.

• سن- دندان سانترال (تنایای میانی) ماگزیلاری

دندان­های جوان: لبه اینسایزال سایش نیافته، امبراژورهای اینسایزالی مشخص، کم رنگ بودن و درخشندگی زیاد دندان.

دندان­های مسن: طول کمتر، بنابراین میزان کمتری از آنها در لبخند دیده می­ شود، امبراژورهای اینسایزالی به حداقل می­ رسد، پررنگ بودن دندان و درخشندگی کم.

• جنس- اینسایزرهای ماگزیلاری

شکل دندان در خانم­ها: مدور، صاف، نرم و ظریف

شکل دندان در آقایان: مکعبی، خشن و سفت.

• شخصیت فرد- کانین (نیش) ماگزیلاری

– اگر شکل کاسب نوک تیز و نیزه مانند باشد، خصوصیات زیر را القا می­کند:

خشون ت­آمیز، خصمانه، عصبانی

– اگر شکل نوک کاسب گرد شده و کوتاه باشد، خصوصیات زیر را القا می­کند:

منفعل و آرام.

قرینگی و تعادل

قرینگی یعنی هارمونی در قرارگیری اجزای یک مجموعه. قرینگی در طول و عرض دندان­های سانترال امری مهم و حیاتی به شمار می ­آید. هرچه از میدلاین به سمت عقب حرکت کنیم. کمتر قرینگی مطلق را مشاهده می ­کنیم.

• تقارن استاتیک: تصویر آینه ­ای یعنی آنچه دندان­های سانترال ماگزیلاری دیده می ­شود.
• تقارن دینامیک: دو جزء بسیار شبیه هستند اما یکسان نیستند.

بکارگیری بعضی از خصوصیات دندانی مانند ناهمسانی در دندان­های لترال و کانین سبب می­ شود بتوانیم لبخندی سالم، منحصربفرد؛ دینامیک و زنده خلق کنیم. تعادل یا بالانس به این صورت تعریف می­ شود که وقتی با چشم به لبخند نگاه می­ کنیم و از میدلاین به سمت خلف، دندان­ها را تعقیب می ­کنیم باید سمت راست و چپ لبخند کاملاً متعادل باشد.

اجزای بافت نرم لبخند

سلامت لثه ای

لثه مانند یک قاب، دندان را در بر می ­گیرد. بنابراین سلامت لثه نقش قابل توجهی در نتیجه درمان زیبایی دندانپزشکی دارد. نکته ­ای که باید بدان توجه نمود این است که سلامت بافت لثه از پیش شرط ­های شروع درمان زیبایی می­ باشد. لثه سالم دارای ویژگیهای زیر است:

1. رنگ لثه صورتی کم رنگ است، نمای مات، پوست پرتقالی و stippling دارد.
2. در قسمت فاسیال، mm ۳ بالاتر از کرست استخوان آلوئول قرار گرفته است.
3. در قسمت بین دندانی، پاپیلا mm ۵ بالاتر از کرست استخوان آلوئول می­باشد. نوک پاپیلا کاملا مشخص است و کاملا فضای امبراژور لثه ­ای را که درست بالای ناحیه تماس دندانی است پر می­ کند.

هارمونی سطح لثه

برقراری سطوح لثه ­ای مناسب برای هر دندان، نقش اساسی در آفرینش یک لبخند زیبا با هارمونی زیاد دارد. ارتفاع لثه سرویکال (از نظر سطح و موقعیت قرارگیری) باید در دندان­های سانترال و کانین متقارن باشد.

اینکه سطح لثه دندان­های لترال نیز مشابه با دندان­های سانترال و کانین باشد، قابل قبول است اما برای آنکه حالت طبیعی لبخند حفظ شود معمولاً درجاتی از ناهماهنگی در سطح لثه سرویکال دندان­های لترال اعمال می­ شود. مارژین لثه دندان­های لترال 2-0/5 mm پایین ­تر از دندان­های سانترال است. نامطلوب­ترین موقعیت قرارگیری لثه دندان لترال آن است که نسبت به موقعیت لثه سرویکال سانترال و کانین، اپیکالی قرار گیرد. شکل لثه دندان­های ثنایای میانی (سانترال) مندیبولار و لترال­ های ماگزیلاری باید به گونه ­ای باشد که یک شکل نیمi کروی یا نیمه بیضی متقارن را نمایش دهد. اگر فاصله اپیکالی ­ترین بخش رستوریشن از کرست استخوان mm ۵ یا کمتر باشد، مثلث­های سیاه تشکیل نخواهد گردید. برای اجتناب از ایجاد مثلث­های سیاه، گاهی لازم است که سطوح تماس تا نزدیکی سرویکال دندان افزایش یابد. این عامل کمک می­کند که پاپیلای سالم و pointed تشکیل شود و از ایجاد بافت نامناسب لثه ­ای و تشکیل مثلث سیاه در امبراژورهای بین دندانی اجتناب گردد. بر عکس، چنانچه امبراژورهای سرویکال به درستی شکل داده نشوند مانند زمانی که رستوریشن حجیم و اورکانتور باشد، emergence profile نامناسبی ایجاد می­ شود و بافت لثه دچار تورم و التهاب می­ شود.

خط لبخند

 خط لبخند به خط فرضی گفته می­ شود که از لبه اینسایزال دندان­های قدامی ماگزیلاری می ­گذرد و انحنای بوردر فوقانی لب پائین را در هنگام لبخند تقلید می­ کند. رفرنس دیگری که برای خط لبخند معرفی می­ شود این است که در هنگام لبخند و در پلان اینسایزال دندان­های سانترال بلندتر از کانین ­ها دیده شوند یا اینکه حداقل از آنها کوتاه­تر نباشند. این رویکرد اخیر در مواردی که لب متقارن است و یا انحنای زیادی هنگام لبخند دارد، مفید است.

 خط لبخند وارونه یا خط لبخند معکوس زمانی است که در هنگام لبخند و در پلان اینسایزال، دندان­های سانترال کوتاهتر از دندان­های کانین به نظر برسند. توجه داشته باشید که خط لبخند با خط لب (lip line) اشتباه نشود. (lip line) به موقعیت بودر تحتانی لب فوقانی در هنگام لبخند گفته می­ شود. این خط تعیین کننده میزان نمایش دندان­ها و لثه در حد فاصل بافت نرم و سخت (لثه و دندان) است. در شرایط ایده­ آل مارژین لثه و خط لب بر هم منطبق است یا mm 1-2 از لثه در هنگام لبخند دیده می­ شود. اگر mm 3-4 و یا میزان بیشتری از لثه در هنگام لبخند دیده شود (gummy smile)، نیازمند درمان زیبایی بافت پریودونتال (بافت پیرامون دندان شامل لثه و استخوان) است تا نتیجه دلخواه حاصل آید. در نهایت، چنانچه کلیه عوامل پیش گفته در جهت ایجاد یک لبخند زیبا و مناسب، برقرار باشد، لازم است مورفولوژی هر دندان نیز کاملا طبیعی باشد. انتخاب رنگ مناسب دندان از عواملی است که نقش مهمی در آفرینش یک لبخند زیبا ایجاد می ­کند. برای هر فرد باید رنگ مناسبی را انتخاب کرد. رنگ نهایی باید طبیعی بوده و از چندین رنگ مختلف تشکیل شده باشد. به عبارت دیگر ماهیت پلی کروماتیک داشته باشد. رنگ دندان باید کم و بیش در تمام قسمت­های آن یکسان به نظر برسد با در نظر گرفتن این نکته که 1/3 ژنژیوالی (لثه ­ای) دندان باید پررنگ­تر باشد. از سانترال به کانین، کروما (درجه اشباعیت رنگ) افزایش می­ یابد به عبارت دیگر، دندان پررنگ­تر می­ شود.

نتیجه ­گیری

 آنچه که باید بدان توجه نمود این است که آفرینش یک لبخند باید به گونه­ ای باشد که هم زیبا باشد و هم فانکشن و عملکرد دندان­ها مناسب باشد. وظیفه ما به عنوان دندانپزشک و درمانگر آن است که تشخیص درست داشته باشیم، به دقت شرایط را آنالیز کنیم و با در نظر گرفتن کلیه فاکتورهای پیش گفته، بهترین درمان را به بیمارانمان عرضه کنیم. نکته مهم دیگری که باید مد نظر داشته باشیم این است که درمان طراحی لبخند باید حتی ­المقدور محافظه­ کارانه باشد. هدف ما آن است که در درمان ها حداقل ممکن از دندان تراش بخورد و نتیجه درمان بهترین زیبایی و ماندگاری را داشته باشد. این امر نشان می ­دهد که درمان زیبایی، درمانی است که دانش شاخه ­های گوناگون دندانپزشکی را نیاز دارد و چنانچه لازم باشد باید درمان ارتودنسی، پریو و جراحی برای نیل به یک نتیجه مناسب لحاظ شود.