میلیونها نفر در ایالت متحده از دهان خشک رنج میبرند. دهان خشک به دلیل ناکافی بودن بزاق در دهان ایجاد شده و سبب بروز مشکلات جدی برای سلامت فرد میشود. نتایج مطالعه ای که اخیراً صورت گرفته نشان میدهد که با کمک الیاف ابریشم میتوان از سلولهای بنیادی، غدد بزاقی تولید کرد.
در نتیجه کاهش تولید بزاق و یا عدم فعالیت غدد بزاقی، دهان خشک ایجاد می شود. دهان خشک که نام علمی آن زروستومیا می باشد، شرایط ناراحت کننده ای را برای فرد ایجاد می کند. عوامل متعددی سبب بروز دهان خشک می شوند از جمله استفاده از بعضی داروها، پرتوتابی جهت درمان سرطان سر و گردن، بیماریهای اتوایمیون، دیابت و سالمندی. در حال حاضر درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و غدد بزاقی توانایی کمی جهت نوسازی خود دارند که این امر لزوم درمانهای نوین مبتنی بر سلولهای بنیادی را بیش از پیش آشکار می کند. در نتیجه این درمانها، بافت جدید از سلولهای بنیادی تولید می شود که میتواند غدد بزاقی را بازسازی نماید.
پژوهشگران دانشگاه تگزاس در سان آنتونیو نتایج مطالعه خود را در ژورنال Tissue Engineering Part A به چاپ رساندند. این محققین در مطالعه خود شرح می دهند که چگونه با استفاده از الیاف ابریشم میتوان داربست سه بعدی را تهیه نمود. این داربست برای رشد ماتریکس سلول های بنیادی غدد بزاقی مورد استفاده قرار میگیرد.
مؤلف اصلی این مقاله چین- کو- یِه است. وی پروفسور علوم جامع دندانپزشکی است که لابراتور پژوهش در مورد غدد بزاقی را اداره می کند. وی میگوید: “این سلولها، بسیاری از مشخصه های سلولهای غدد بزاقی را که در دهان رشد می کنند، دارا هستند.” وی یافته های این مطالعه را بسیار چشمگیر ارزیابی می کند و می گوید: “سلولهای بنیادی غدد بزاقی نسبت به سایر سلولها به سختی در محیط کشت رشد می کنند و بازیابی فعالیت طبیعی آنها نیز بسیار مشکل است.”
بسیاری از ما توجه مناسب به غدد بزاقی نداریم. ولی بزاقی که در دهان ما تولید می شود نقش بسیار مهمی در سلامتی ما ایفا می کند. بزاق آغازگر روند هضم غذا است، ذرات غذایی را از دندانهای ما دور نگه می دارد، از عفونت دهان جلوگیری می کند و به ما کمک می کند غذا را ببلعیم و بتوانیم صحبت کنیم.
بزاق ناکافی سبب بوی بد دهان، پوسیدگی دندان، بیماری لثه و عفونت در دیگر قسمتهای بدن می شود.
ابریشم جهت ایجاد داربست برای سلولهای بنیادی، ماده مناسبی است.
یافته های این مطالعه سبب افزایش کیفیت زندگی 4 میلیون آمریکایی می شود که به بیماری اتوایمیون شوگرن مبتلا هستند. در بیماری شوگرن، بدن به مجاری اشک و غدد بزاقی حمله کرده و آنها را تخریب می کند. همچنین این یافته ها، برای هزاران نفری که به دلایل گوناگون دهان خشک دارند، امید بخش است.
در این مطالعه، پژوهشگران چهارچوب و داربستی از الیاف خالص ابریشم تهیه کردند و سلولهای بنیادی غدد بزاقی موش را روی آن قرار دادند و سپس مواد مغذی جهت رشد سلولها را به محیط اضافه کردند. پروفسور یِه شرح میدهد که پس از آن چه اتفاقی افتاد:
“بعد از گذشت چند هفته در محیط کشت، سلولها روی داربست فیبرهای ابریشم، ماتریکس سه بعدی ساختند.”
پروفسور یِه توضیح میدهد که ابریشم انتخاب مناسبی جهت ایجاد داربست برای سلولهای بنیادی است. چرا که ابریشم ماده ای طبیعی است، انعطاف پذیر و متخلخل است و از همه مهمتر اینکه توسط عوامل بیولوژیک مانند میکروب و باکتریهای موجود در بدن تجزیه پذیر است. وی می افزاید خصوصیات منحصربه فرد ابریشم سبب می شود اکسیژن و مواد مغذی به راحتی در دسترس سلولهای در حال رشد قرار بگیرد. از سوی دیگر ابریشم سبب بروز التهاب نمی شود. این در حالی است که مواد دیگری که جهت ایجاد داربست مورد استفاده قرار گرفتند، سبب ایجاد التهاب می شوند.
پتانسیل عالی برای پژوهش و درمانهای مبتنی بر سلول
از آنجا که تعداد کمی غدد بزاقی در دهان انسان وجود دارد، محققین پژوهشهای خود را روی غدد بزاقی موش ادامه می دهند تا متد پیش گفته به دقت تنظیم شود. در نهایت آنها امیدوارند بتوانند با استفاده از سلولهای بنیادی مغز استخوان یا خون بند ناف، غدد بزاقی انسان را بازسازی کنند.
پروفسور یه بر این باور است که با توجه به نتایج شگرف این مطالعه، ظرف 10 سال آینده، دانش پزشکی قادر به ترمیم و بازسازی غدد بزاقی آسیب دیده خواهد بود. در این حالت با تزریق سلولهای بنیادی و یا ساخت بافت غدد بزاقی میتوان غدد آسیب دیده را بازسازی نمود.
وی خاطر نشان میکند:
“این محیط منحصربه فرد، دارای پتانسیل عالی برای پژوهشهای آتی در مورد غدد بزاقی و نیز پیشرفت هر چه بیشتر درمانهای مبتنی بر سلولهای بنیادی می باشد.”
