با ابریشم و سلولهای بنیادی میتوان غدد بزاقی تولید کرد.

در نتیجه کاهش تولید بزاق و یا عدم فعالیت غدد بزاقی، دهان خشک ایجاد می­ شود. دهان خشک که نام علمی آن زروستومیا می ­باشد، شرایط ناراحت­ کننده ­ای را برای فرد ایجاد می ­کند. عوامل متعددی سبب بروز دهان خشک می ­ شوند از جمله استفاده از بعضی داروها، پرتوتابی جهت درمان سرطان سر و گردن، بیماریهای اتوایمیون، دیابت و سالمندی. در حال حاضر درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و غدد بزاقی توانایی کمی جهت نوسازی خود دارند که این امر لزوم درمان­های نوین مبتنی بر سلول­های بنیادی را بیش از پیش آشکار می­ کند. در نتیجه این درمان­ها، بافت جدید از سلول­های بنیادی تولید می­ شود که میتواند غدد بزاقی را بازسازی نماید.

پژوهشگران دانشگاه تگزاس در سان آنتونیو نتایج مطالعه خود را در ژورنال Tissue Engineering Part A به چاپ رساندند. این محققین در مطالعه خود شرح می ­دهند که چگونه با استفاده از الیاف ابریشم می­توان داربست سه بعدی را تهیه نمود. این داربست برای رشد ماتریکس سلول­ های بنیادی غدد بزاقی مورد استفاده قرار می­گیرد.

مؤلف اصلی این مقاله چین- کو- یِه است. وی پروفسور علوم جامع دندانپزشکی است که لابراتور پژوهش در مورد غدد بزاقی را اداره می­ کند.  وی می­گوید: “این سلول­ها، بسیاری از مشخصه­ های سلول­های غدد بزاقی را که در دهان رشد می ­کنند، دارا هستند.” وی یافته­ های این مطالعه را بسیار چشمگیر ارزیابی می­ کند و می­ گوید: “سلول­های بنیادی غدد بزاقی نسبت به سایر سلول­ها به سختی در محیط کشت رشد می­ کنند و بازیابی فعالیت طبیعی آنها نیز بسیار مشکل است.”

بسیاری از ما توجه مناسب به غدد بزاقی نداریم. ولی بزاقی که در دهان ما تولید می­ شود نقش بسیار مهمی در سلامتی ما ایفا می­ کند. بزاق آغاز­گر روند هضم غذا است، ذرات غذایی را از دندانهای ما دور نگه می ­دارد، از عفونت دهان جلوگیری می­ کند و به ما کمک می­ کند غذا را ببلعیم و بتوانیم صحبت کنیم.

بزاق ناکافی سبب بوی بد دهان، پوسیدگی دندان، بیماری لثه و عفونت در دیگر قسمت­های بدن می­ شود.

ابریشم جهت ایجاد داربست برای سلول­های بنیادی، ماده مناسبی است.

یافته­ های این مطالعه سبب افزایش کیفیت زندگی 4 میلیون آمریکایی می ­شود که به بیماری اتوایمیون شوگرن مبتلا هستند. در بیماری شوگرن، بدن به مجاری اشک و غدد بزاقی حمله کرده و آنها را تخریب می­ کند. همچنین این یافته­ ها، برای هزاران نفری که به دلایل گوناگون دهان خشک دارند، امید بخش است.

در این مطالعه، پژوهشگران چهارچوب و داربستی از الیاف خالص ابریشم تهیه کردند و سلول­های بنیادی غدد بزاقی موش را روی آن قرار دادند و سپس مواد مغذی جهت رشد سلول­ها را به محیط اضافه کردند. پروفسور یِه شرح می­دهد که پس از آن چه اتفاقی افتاد:

“بعد از گذشت چند هفته در محیط کشت، سلول­ها روی داربست فیبرهای ابریشم، ماتریکس سه بعدی ساختند.”

پروفسور یِه توضیح می­دهد که ابریشم انتخاب مناسبی جهت ایجاد داربست برای سلول­های بنیادی است. چرا که ابریشم ماده ­ای طبیعی است، انعطاف ­پذیر و متخلخل است و از همه مهمتر اینکه توسط عوامل بیولوژیک مانند میکروب و باکتری­های موجود در بدن تجزیه ­پذیر است. وی می­ افزاید خصوصیات منحصربه فرد ابریشم سبب می­ شود اکسیژن و مواد مغذی به راحتی در دسترس سلول­های در حال رشد قرار بگیرد. از سوی دیگر ابریشم سبب بروز التهاب نمی­ شود. این در حالی است که مواد دیگری که جهت ایجاد داربست مورد استفاده قرار گرفتند، سبب ایجاد التهاب می­ شوند.

 

پتانسیل عالی برای پژوهش و درمان­های مبتنی بر سلول

 

از آنجا که تعداد کمی غدد بزاقی در دهان انسان وجود دارد، محققین پژوهش­های خود را روی غدد بزاقی موش ادامه می­ دهند تا متد پیش گفته به دقت تنظیم شود. در نهایت آنها امیدوارند بتوانند با استفاده از سلولهای بنیادی مغز استخوان یا خون بند ناف، غدد بزاقی انسان را بازسازی کنند.

پروفسور یه بر این باور است که با توجه به نتایج شگرف این مطالعه، ظرف 10 سال آینده، دانش پزشکی قادر به ترمیم و بازسازی غدد بزاقی آسیب دیده خواهد بود. در این حالت با تزریق سلول­های بنیادی و یا ساخت بافت غدد بزاقی می­توان غدد آسیب دیده را بازسازی نمود.

وی خاطر نشان می­کند:

“این محیط منحصربه­ فرد، دارای پتانسیل­ عالی برای پژوهش­های آتی در مورد غدد بزاقی و نیز پیشرفت هر چه بیشتر درمان­های مبتنی بر سلول­های بنیادی می­ باشد.”